Peyzajda 4.Boyut, ülkemizde bilinmeyen veya yeteri kadar tanınmayan bitkiler hakkında, profesyonel ve amatörlere bilgi verilmesi amacı ile hazırlanan bir programdır. Her ay yeni bir bitki tanıtımı yapılmakta, Palmiye Merkezi deneyimleri de aktarılmaktadır.

Palmiye Merkezinin bir hizmeti olan, bu programın sizin veya bir arkadaşınızın e-posta adresine gönderilmesini arzu ediyorsanız, lütfen abone olunuz (abone olmak tamamen ücretsizdir, adresinize herhangi bir reklâm gönderilmeyecektir).

PEYZAJDA 4.BOYUT'a  abone olmak istiyorum>>>>>>>           Arkadaşımı öneriyorum>>>>>>

PHİLLYREA LATİFOLİA- AKÇAKESME

Phillyrea, Oleaceae (Zeytingiller) ailesine ait iki türden ibaret bir cinstir. Bu cinse ait türler Phillyrea latifolia ve Phillyrea angustifolia’dır.

Phillyrea latifolia 5 ender olarak 9 metreye kadar boylanabilen, 3-5 metre genişliğe ulaşan bir çalı veya küçük ağaçtır, yaşam süresi 100 yılı geçmektedir. Akçakesme Akdeniz’e özel bir türdür, doğal olarak Güney Avrupa (Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan), Kuzey-batı Afrika (Cezayir, Fas Tunus) ve Güney-batı Asya (Türkiye) da bulunmaktadır. Türkiye’de Trakya bölgesi, dış Anadolu ve adalarda görülmektedir (Tekirdağ, Çanakkale, İstanbul, Sakarya, Zonguldak, Sinop, Tokat, Trabzon, Balıkesir, Aydin, Muğla, Isparta, İçel, Adana). Doğada deniz seviyesinden 1350 metre yüksekliğe kadar olan, kayalıktan, killi topraklara kadar çeşitli ortamlarda bulunmaktadır. Phillyrea, Yunanca yaprakları zeytine benzeyen ağaçlar için kullanılan bir kelimedir, latifolia, Latince geniş yapraklı demektir. Türkçede, Koyun Pırnalı ve Yalancı Ihlamur da denmektedir.

Phillyrea latifolia yaprakları, karşılıklı çift olarak çıkarlar, parlak, koyu yeşil, derimsi görümde, oval veya mızrak şeklinde olup 2-6 cm uzunluğunda ve 0.5–2 cm genişliktedirler. Yaprak kenarları düz veya hafif dişli olabilmektedir. Çiçeklenme ilkbaharda olmaktadır, kısa saplar üzerinde açan küçük çiçekler hermafrodit olup yeşilimsi beyaz renktedir. Olgunlaşan meyveler, siyah veya koyu mor renkte olup küçük zeytin meyvesine benzerler, tek bir çekirdek (tohum) içerirler. Sonbaharda olgunlaşan meyveler, kuşlar tarafından yenilirler.

Akçakesme güneş veya yarı gölge ortamı tercih eder. Kireçli, kumlu, killi, gıdadan fakir topraklarda bile yaşayabilir, hafif asit ve nötral toprağı tercih etmekle birlikte, alkali ortama da uyum sağlar. Tuzluğa dayanıklı olması nedeni ile sahile yakın bahçelerde tercih edilebilir. Kökleri geliştikten sonra, bitki kuraklığa oldukça dayanıklıdır. Böcek ve mantar hastalıklarına karşı da oldukça dirençlidir. Bitki -15°C. soğuğa dayanabilmektedir. Üretimi tohum veya yaz sonu alınan yarı odunsu çelikler ile yapılmaktadır.

Peyzajda Kullanımı: Phillyrea latifolia uzun süren kuraklık ve hafif dona karşı dayanıklı olduğundan, yapısı bozulmuş olan alanların, düzeltilmesi ve yamaçların yeniden bitkilendirilmesi için uygun bir seçimdir. Güçlü, derine uzanan kök sistemi ve yoğun yaprakları ile toprak tutma ve heyelan önleyici etkisi vardır. Budamaya çok uygun bir bitkidir, bu nedenle çit yapımında veya perdeleme istenilen yerlerde, kullanılmaya uygundur. Akçakesme geleneksel tıpta, antienflamatuvar ve kan durdurucu olarak kullanılmıştır.

LYTHRUM SALİCARİA- HEVHULMA- AKLAROTU

Lythrum salicaria çok yıllık, alttan dallanın, kardeşlenme yapan, sulak ve bataklık alanlarda yetişen, Lythraceae (Aklarotugiller) ailesine ait bir bitkidir. Doğal olarak Avrupa, Asya, Kuzey Afrika ve Avustralya’da bulunmaktadır. Türkiye'de kuzeyden, güneye, doğudan batıya hemen her bölgede 10-2000 m yükseklikler arasında akarsu ve göllerin kenarlarında rastlanılmaktadır. Doğal olarak; bataklık alanlar, ıslak meralar, göl ve akarsu yakınlarında bulunmaktadır. Bugün Güney Afrika, Kuzey ve Güney Amerika gibi dünyanın birçok yerinde doğallaşmıştır. Kuzey Amerika’ya arıcılar tarafından getirilip doğallaştığı bilinmektedir.

Cins adı Lythrum, Yunanca ‘lythron’ kan kelimesinden türetilmiştir ancak bu cinsin kapsadığı türlerin çiçeklerinin kan rengi olmadığı düşünülürse, muhtemelen bu bitkilerin kanamayı durdurmak için kullanıldığı savı ile bu şekilde adlandırıldığı varsayılmaktadır. Tür adı salicaria, bitki yapraklarının söğüt (saliks) yapraklarına benzemesinden dolayı verilmiştir.

Hevhulma tek bir odunsu kökten çıkan, 1-2 metreye kadar yükselen birçok dal ile 1,5 metre genişliğinde koloniler oluşturur. Gövdeler kırmızı-mor renkte ve kesitte kare şeklindedir. Tüylü ve sapsız olan mızrak şeklindeki yapraklar, 3-10 cm uzunlukta, 5-15 mm genişlikte olup karşılıklı veya 3 lü olarak çıkarlar. 6 taç yaprak ve 12 stamen’den oluşan, 10-20 mm çapındaki çiçekler kırmızı-mor renkte olup yaprak veya dalcıkların ucuna sıkıca sarılmıştır. Çiçeklenme mayıs ayından eylül ayına kadar devam eder. Tozlaşma arı ve kelebek gibi uzun dilli böcekler tarafından yapılmaktadır. Meyve, içinde binlerce tohum içeren küçük bir kapsül şeklindedir. Tek bir bitkinin, bir yılda 2,7 milyon adete kadar tohum yapabildiği hesaplanmıştır. Rüzgâr veya su ile, sulak bir alana taşınan tohumlar kış sonu çimlenme göstermektedir.

Lythrum salicaria bakımı kolay bir bitkidir, hemen her tür toprakta yetişebilir. Bol güneş ve nemli ortamı tercih etmekle birlikte, hafif kuraklığa dayanıklıdır. Dona çok dayanıklı olup -40 ºC ye kadar kök yaşamını kaybetmez. Doğal olarak, bataklık, dere ve göl kenarlarında bulunur. Tohumların olgunlaştığı sonbaharda, yapraklar susuzluk nedeni ile parlak kırmızı renge dönerler, bu yağmurlara kadar devam eder. Bir önceki sezondan kalan kuru dallar kahverengidir. Bitkinin üretimi; köklerin ayrılması, tohum veya çelik ile yapılır. Çelikler yaz ortası, çiçek açmayan yan dallardan yapılır.

Hevhulma istila edici bir bitkidir, bataklık ve nemli alanlarda süratli bir şekilde çoğalarak diğer bitkileri ve doğal hayat dengesini bozabilir. ABD Missouri eyaletinde olduğu gibi birçok yörede istenmeyen bitki olarak değerlendirilerek, ticari satışı yasaklanmıştır.

Bugün Lythrum salicaria tıbbi bitki olarak popülerliğini kaybetmiş olsa da yüzyıllarca Avrupa’da halk ilacı olarak kullanılmıştır. Özellikle dizanteri ve ishal olgularında, barsak düzenleyici olarak kullanıldığı bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda, bitkiden elde edilen sıvı ve katı bazı komplekslerin; ishal durdurucu, mikrop kırıcı, iltihap önleyici, anti oksidan özelliklere sahip olduğu ve şeker hastalığı tedavisinde yararlı olduğu gösterilmiştir.

Peyzajda Kullanımı: Hevhulma özellikle yaz sonu rengi ile, bulunduğu çalılık ortamlarda, bordürlerde, havuz ve gölet kenarlarında güzel ve çekici bir ortam yaratır. Drenajın iyi olmadığı, ıslak, bataklık ortam veya su kenarlarında gösterişli, kırmızı-mor parlak çiçekleri nedeni ile kullanılabilecek güzel bir süs bitkisidir. Düzgün bir görünüm sağlanması açısından, bozulan çiçekler kesilmelidir. Zamanla geniş bir öbek yapan bitkinin, sıkışık kardeşleri, 4-5 yılda bir seyreltilerek daha düzgün görünüm sağlanmalıdır.

PAVONİA PRAEMORSA – SARI PAVONİA

Pavonia,  Malvaceae (Ebegümecigiller) ailesine ait, dünya genelinde 250 türü kapsayan bir cinstir. Bu cinsin türleri yaygın olarak, Orta, Güney Amerika kıtası, Güney ve Doğu Afrika’da, bazı türleri ise Batı Afrika, Hindistan ve Doğu Avustralya’da bulunmaktadır.

Pavonia praemorsa, Malvaceae (Ebegümecigiller) ailesine ait bir tür olup, Güney Afrika’nın güney sahillerine endemiktir. Cins adı Pavonia, İspanyol botanikçi J. Pavon’a atfen verilmiştir. Praemorsa sıfatı; Latince “ısırılmış” anlamına gelen bir kelimedir, bitkinin yaprak uçlarının görünüşüne atfen kullanılmıştır.

Sarı Pavonia, silindirik gövdeleri olan, her dem yeşil, çok yıllık küçük bir çalıdır. Bitki 2 metre yükseklik ve 2 metre ene kadar büyüyebilir. Yaprakları, parlak, kaba dokulu, derimsi görünümde, alt yüzleri soluk yeşil, yaprak uçları yenmiş gibi hafif girintilidir. Tek olan huni şeklindeki çiçekler, parlak sarı renkli taç yapraklardan oluşur ve kırmızı damarlıdır, stamenler sarı renktedir. Çiçeklerin ömrü bir gündür, sabah açan sarı renkli çiçekler, akşamüstü, turuncu ve kırmızı renge döndükten sonra dökülürler. Bitki yıl boyu çiçeklenme göstermekle birlikte, en fazla çiçek ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Çiçekler, arılar, kelebekler ve arı kuşları için çekicidir. Meyve kaliks (çanak yapraklar) ile çevrili, küçük kuru bir kapsüldür.

Pavonia praemorsa, yarı gölge veya indirekt güneş alan ortamda daha iyi gelişir. İyi drenajlı ve organikten zengin bir toprak tercihidir. Nemli toprağı tercih etmekle birlikte, kuraklığa ve sahil şartlarına uyum sağlayabilmektedir. −9,0 °C. soğuğa dayanmaktadır. Üretimi, çelik veya tohum ile yapılmaktadır. Bitkinin daha kompakt yapıda olmasının istendiği durumlarda veya çit olarak kullanıldığı ortamda hafif bir budama uygun olur.

Peyzajda Kullanımı: Sarı Pavonia, genellikle güzel çiçekleri nedeni ile süs bitkisi olarak kullanılır. Bitki kompakt yapısı nedeni ile özellikle küçük bahçelerde, yürüme yolları kenarlarında veya saksı bitkisi olarak kullanılmaktadır. Fazla bakıma gereksinim göstermemesi ve yıl boyunca çiçek açması nedeni ile tercih edilen bir çalıdır. Budamaya iyi yanıt vermesi nedeni ile alçak, formal çit yapılmasına uygun bir bitkidir.

Pavonia praemorsa Tıbbi bitki olarak da değerlidir. Geleneksel tıpta, öksürük, soğuk algınlığı, ateşli durum gibi çeşitli hastalık durumlarında kullanılmaktadır. Bitkinin yaprak ve kökleri, bazı bakteri infeksiyonlarına ve mantar infestasyonlarına, etkili komponentler içermektedir.

DİGİTALİS PURPUREA – YÜKSÜK OTU

Digitalis purpurea Plantaginaceae  (Sinirotugiller) ailesinden, iki yıllık veya kısa ömürlü çok yıllık, gövdesiz bir bitkidir. Doğal olarak Batı Avrupa (Belçika, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Almanya, İrlanda, İngiltere, Norveç, İsveç, İspanya, Portekiz) ve Kuzey Afrika’da bulunmaktadır. Bugün, estetik görünümü nedeni ile hemen tüm kıta ve ülkelere dağılmıştır. Yüksük Otu, doğal olarak bulunduğu yerlerde, seyrek veya açılmış orman alanlarında, deniz kenarı kayalıklarda, dağların eteklerinde bulunmaktadır (eurytopic bir bitki olduğu için, tohumları ışık olmayan yerlerde çimlenememektedir). Cins adı Latince digitus “parmak” kelimesinden gelmektedir, çiçeklerinin parmağa benzetilmesinden dolayı kullanılmıştır. Purpurea ise Latince mor demektir, çiçeklerinin rengine ithafen kullanılmıştır. Türkçe adı Yüksük Otu ise parmağa takılan yüksüğe benzediği için verilmiştir.

Digitalis purpurea iki yıllık veya kısa ömürlü çok yıllık bir bitki olduğundan ilkbahar veya son bahar başında doğrudan bahçeye dikilebilir. Çimlenen bitkiler ilk yıl toprak seviyesinde, birbirlerine sıkıca sarılan yaprakları ile rozet formunda bir yapı oluştururlar. İkinci yıl ilkbahar veya yaz başında çiçek açarlar. İri yapraklar 10-35 cm uzunluğunda, 5-12 cm genişliğindedir, üzerleri gri beyaz ince kıllar ile kaplıdır. İkinci yılda rozet şeklinde dizili yaprakların ortasından 100-200 cm boya uzanan çiçek sapı yükselir. Çiçeklenme ilkbahar sonu veya yaz başıdır, bazen sonbaharda ikinci bir çiçeklenme görülebilir. Çan şeklindeki çiçekler sapın etrafında salkım şeklinde ve sarkmış olarak görülürler. Doğal çiçek rengi mordur, ancak kültüre alınmış bitkilerde, pembe, sarı, gül rengi veya beyaz olabilir. Çiçeklerin iç yüzü renkli lekeler ile kaplıdır. Çiçekleneme geçtikten sonra, çiçek sapının kesilmesi, ikinci çiçeklenmeyi kolaylaştırmaktadır. Meyve kapsül şeklindedir, içinde çok sayıda 0.1-0.2 mm büyüklüğünde tohum içerir. Yüksük Otu’nun doğal 4 fenotipi belirlenmiştir, bunlar: pembe lekeli beyaz çiçekli, albino sarı lekeli, açık mor çiçekli ve koyu mor çiçeklidir.

Digitalis purpurea iyi drenajlı, nemli, organikten zengin, asidik ortamı tercih eder, güneşli veya yarı güneş ortama uyum sağlar. Tohumdan kolaylıkla üretilebilir, genelde hava şartlarına bağlı olarak üretimininden 5 ay sonra çiçek açabilir. Çiçeklenmeden sonra bitki, bazen 2. yılda da çiçek açabilirler. Çiçeklenmeden sonra, çiçek sapının, dibinden kesilmesi ikinci çiçeklenme şansını arttırır. Çiçeklenme sonu oluşan tohumlar dökülerek anne bitki etrafında yeni bitkiler oluşturur ve bitki genç yavrularıyla çok yıllık gibi görünebilir. Yüksük Otu -15 °C. soğuğa dayanabilmektedir.

Bugün Digitalis purpurea’nın değişik renk ve boyda birçok kültürü üretilmiştir. Kültüre alınan bu varyetelerde çiçeklenme genelde, çiçek sapının dört bir tarafında olmaktadır, orijinal bitkilerde ise çiçeklenme sapın yalnız bir yönündedir. Excelsior hibridte beyaz, pembe ve morun değişik nüansları mevcuttur. Nektardan zengin çiçekler, arı, kelebek ve arı kuşları için çekicidir. Külleme, yaprak yanıklığı gibi mantar infestasyonu ve bit, unlu bit, salyangoz gibi zararlıları mevcuttur. Yüksük Otu’nun yaprak, çiçek ve tohumlarında bulunan kalp alkaloidleri; digoksin ve digitoksin insanlar ve bazı hayvanlar için zehirlidir, ağızdan alındığı zaman ölüme kadar gidebilen istenmeyen belirtilere sebep olurlar. Bu alkaloidler kalbin daha kuvvetli kasılmasını sağladıklarından, bitki yaprakları, tıpta kalp yetmezliklerinde kullanılan bir ilacın yapımında kullanılmaktadır.

Peyzajda Kullanımı: Digitalis purpurea ilkbahar ve yazın açan yüksek boylu uzun, gösterişli, renkli çiçekleri ile dikkat çekici bir süs bitkisidir. Sık olarak dikildiğinde, uzun saplı, yükselen çiçekleri ve iri yaprakları ile, bordürlerde, yüksek duvar veya yüksek çalıların önünde bir çiçek seti oluşturur. Ormandan açılan yerler veya doğal bahçe peyzajında kullanıldığı takdirde, kendi döktüğü tohumlar ile geniş koloniler oluşturur ve sanki uzun ömürlü bitki görüntüsü verir. Saksı için de uygun bir bitkidir.

KALANCHOE LUCİAE - KALANCHOE LUCİAE cv “Fantastic” - KÜREK KALANÇOSU – LAHANA KALANÇOSU

Kalanchoe; Crassulaceae (Damkoruğugiller) ailesine ait 130 tür (sukulent) bitkiyi içeren bir cinstir. Bu cinsin türleri Suudi Arabistan, Yemen, Tropik Afrika, Güney Afrika, Madagaskar, Hindistan, Güney Çin, Filipinler, Malezya’da bulunmaktadır. Kalanchoe cinsinin ortak özelliği; çiçeklerinin 4 lü parçalardan oluşmasıdır. Stamenler 2 sıra dörder adet, ovarium ise dört adet serbest pistilden meydana gelmiştir.

Kalanchoe luciae, doğal olarak Güney Afrika’nın kuzey-batısı, Zimbabve ve Mozambik’te bulunmaktadır. Genelde bulunduğu coğrafyada, otlaklar, kayalık bölgeler ve tepelerde yaşam sürdürmektedir. Cins adı Kalanchoe, türlerden birinin Çincedeki adıdır. Tür adı Luciae ise, Raymond Hamet tarafından Lucy Dufour onuruna verilmiştir.

Kürek Kalançosu, iki veya çok yıllık, rozet yapan bir sukulent bitkidir. Bitkinin geniş, yuvarlak, etli yaprakları, kano küreğine benzemektedir. Yapraklar yeşil-gri renkte olup, kenarları pembe veya kırmızıdır. Bitki 60 cm’e kadar uzayabilir, yapraklar yukarı bakar ve biri birlerine iyice sarılı olarak çıkarlar, sapları yoktur. Yuvarlak yaprakların, uçları künt, yüzeyleri pürüzsüz, boyları 10-15 cm olup, üzerleri aşırı güneşten koruma görevi gösteren beyaz-gri pudra ile kaplıdır. Rozet şeklinde dizili yaprakların, orta kısmından yükselen, boyları 100-120 cm’yi bulan çiçek saplarının da üzerleri pudra ile örtülüdür. Çiçek saplarının alt kısmından başlayan yuvarlak şekildeki yapraklar, yukarı çıktıkça küçülürler. Boru şeklindeki beyaz çiçekler 15 mm kadar uzunluktadır, çiçeklenme yaz aylarından, kışa kadar başlar, tüm anne bitki ölünceye kadar uzun süre devam eder (monokarpik bitki). Genelde anne bitki ölünceye kadar, çiçek sapı üzerinde birçok küçük bitki oluşur, bunlar gövdeden ayılıp dikilerek üretim yapılır.

Kalanchoe luciae süzek toprak ve tam güneş ortamı sever, fazla suya gereksinim göstermez. Üretimi, çiçek sapından çıkan yavrular, annenin alttan verdiği yavrular veya yapraktan yapılmaktadır. Bitki -6 ºC soğuğa dayanabilmekle birlikte, -3 ºC de yaprakları yanmaktadır. Hastalıklara dayanıklıdır, ancak bit ve kabuklu bitler bitkiye zarar verebilmektedir.

Kürek Kalançosu sıklıkla kendine çok benzeyen Kalanchoe thyrsiflora ile karıştırılmaktadır. Kalanchoe luciae’nin yaprakları daha büyük, özellikle kış aylarında, yaprak rengi koyu kırmızı renktedir. Kalanchoe thyrsiflora yaprakları daha küçük, açık renkte ve üzerleri beyaz pudra ile kaplıdır. Kalanchoe luciae’nin çiçeklerinin beyaz ve çok hafif kokulu olmalarına karşın Kalanchoe thyrsiflora çiçekleri sarı renkte ve belirgin, hoş kokuludur.

Kalanchoe luciae Tricolour: Yaprakları pembe, yeşil ve beyaz görünümde olan kültürdür. Kalanchoe luciae cv. ‘Fantastic’ bu göz alıcı, alacalı yapraklı kültürde; yapraklar parlak gri-yeşil, krem-beyaz renkte kısımlar içerir, güneş ve kurak ortamda kenarları belirgin kırmızı renktedir. Gölgede yapraklar yeşil olarak görülebilir.

Peyzajda Kullanımı: Kürek Kalançosu ve kültürü Kalanchoe luciae cv. ‘Fantastic’, özellikle kaya bahçelerinde, uygun iklimde şevlerde veya saksı bitkisi olarak kullanılır. Grup olarak dikildiğinde, parlak kırmızı yaprakları ile çok güzel bir görünüm sergiler. Bitki kombine olarak küçük agave, aloe, crassula ve ekeverya gibi sukulentler ile kullanılabilir. Askılı saksıya dikildiğinde kışın içeriye alınması kolay olur.

Bitki bulunduğu yörelerde, yerel halk tarafından tıbbi amaçlar ile kullanılmakta ise de koyunlara toksik etkisi vardır ve kontrolsüz kullanımda insanlarda da toksik belirtiler yapabilir.

CELTİS AUSTRALİS – ÇİTLENBİK AĞACI

Cannabaceae (Kenevirgiller ailesi) çiçekli bitkilerden, 170 dolayında türü içeren küçük bir ailedir. 11 cinsten oluşan ailenin en bilinen 3 cinsi; Cannabis, Humulus ve Celtis’dir. Celtis içerdiği 100 dolayında tür ile ailenin en kalabalık üyesidir.

Celtis australis, Cannabaceae (Kenevirgiller) ailesi, Celtis cinsine ait bir ağaçtır. Yaprak döken bir ağaç olan bitkinin doğal olarak yetiştiği alanlar, Akdeniz ülkeleri, Batı Asya ve Kafkaslar’dan, Nepal’e kadar olan Himalaya’lardır (Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Cezayir, İran, İspanya, İtalya, Fas, Filistin, Fransa, Lübnan, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovenya, Suriye, Tunus, Türkiye, Yunanistan). Ağaç 2500 metre yüksekliğe kadar olan bölgelerde bulunmaktadır. Bugün, Arjantin, Avusturya, Kanarya Adaları, Almanya, Macaristan, İsviçre, Özbekistan ve Maderya Adası dahil birçok ülkede yetiştirilmektedir. Türkçede Çitlenbik yanında, çıtlak, çıtlık, çitemek, çitemik, çitlenbek adları ile bilinmektedir.

Çitlenbik Ağacı 25 metre yükseklik ve 15 metre genişliğe kadar büyüyebilen, yaprak döken bir bitkidir. Bitki, geniş, yuvarlak ve düzgün çatı yapısı ile güzel bir gölgeleme ağacıdır. Kayın ağacına benzeyen gövdesi, düzgün yapıda ve gri renktedir. Koyu gri-yeşil renkli yapraklar, mekik şeklinde, kenarları dişli, üstten üzgün, alttan ise tüylü olup dalcıklardan ardaşık olarak çıkarlar. Sonbahar sonunda, yapraklar sararır ve dökülürler. Yeni yapraklanma mart- nisan aylarında gerçekleşir. Çiçeklenme mart ayında başlar, hermafrodit çiçekler küçüktür ve dikkati çekmezler. Çiçeklenmeden sonra, bir sap üzerinde tek veya salkım şeklinde oluşan küçük, yuvarlak, etli meyveler, önce yeşil renktedir, sonra mor-siyah renge dönüşürler. Ağacın çiçeklenmesi ve meyve vermesi 15 veya daha yukarı yaşlarda başlamaktadır.

Celtis australis bol güneş, nemli ve gıdadan zengin, derin toprakları tercih eder, ancak verimsiz topraklara da uyum sağlar, bu takdirde büyümesi yavaştır. Kuraklığa dayanıklıdır, kışın istirahat devrinde -15°C. veya daha düşük derecelerde dona da dayanmaktadır. Ağacın üretimi, tohum, çelik veya daldırma ile yapılmaktadır. Uzun yaşam süresi olan ağaçlardır, Filistin Kutsal Dağdaki örneklerin dünyadaki en yaşlı Çitlenbik ağaçları olduğu söylenmektedir. Güney Fransa Provence bölgesinde bulunan 450 yaşdan büyük bir ağacın, 2013 yılında yapılan ölçümünde; yüksekliği 18 metre, çevresi 5 metre olarak bulunmuştur.

Çitlenbik Ağacı’nın dikkat edilmesi gereken bir özelliği, gövdenin dışarıdan yapılacak travmalara karşı dayanıksız olmasıdır, gövdede meydana gelebilecek yaralanmalar, ağaçta ölüme kadar gidebilen tahribata neden olabilmektedir. Bitkinin bir diğer özelliği, gövde alt seviyelerden kesilse bile tekrar yeni gövde ve dallanmanın olmasıdır, yeni sürgünler hızlı olarak büyümektedir. Ağacın meyveleri, tatlıdır, çiğ veya pişmiş olarak yenebilmektedir. Meyveler, adet bozukluklarında, kolik ağrılarında vs hastalıklarda kullanılmaktadır. Ağaç kabuğundan sarı bir boya elde edilmektedir. Genç sürgünlerden baston yapılmaktadır. Ağaçtan elde edilen kereste, ekstra kalitede olup, çeşitli süs objesi, bardak ve kaşık yapımında, spor malzemesi, kürek ve kano yapımında, tarım aletleri yapımında kullanılmaktadır.

Peyzajda Kullanımı: Celtis australis düzgün, kubbe şeklindeki çatı yapısıyla güzel bir süs ağacıdır. Yaşam süresinin uzun olması ve hava kirliliğine direnci nedenleri ile yol ağaçlandırması ve parklar için gölge ağacı olarak tercih edilir. Sıkıntılı bölgelerin, erozyona karşı korunması için yapılan orman dikimlerinde, seçilecek bir ağaçtır.

LEONOTİS LEONURUS – ASLAN KULAĞI – ASLAN KUYRUĞU

Lamiaceae (Ballıbabagiller), 236 cins ve yaklaşık 7.500 türü kapsayan bir ailedir. Leonotis leonurus, Lamiaceae (Ballıbabagiller) ailesine ait bir bitkidir. Her daim yeşil, geniş yapraklı, bir çalı olan bitkinin anavatanı; Güney Afrika Cumhuriyeti, Zimbabwe ve Mozambik’dir. Bitki, Güney Afrika’da; kumlu, killi, balçık ve kayalık arazilerde, orman kenarlarında, denizden 1980 metreye kadar olan yükseklikte bulunmaktadır. Bugün, Avustralya kıtasının bazı kısımlarında, Hawai ve güney-batı ABD de doğaya kaçarak doğallaşmıştır. Cins adı Leonotis; Yunanca leon “aslan” ve otis “kulak” kelimelerinden türetilmiştir, korolla (taç yaprakların bir arada oluşturduğu yapı)’nın aslan kulağına benzetilmesinden dolayı verilmiştir. Leonurus; Yunanca “aslan” ve urus “kuyruk” kelimelerinden türetilmiştir. Bitki, İngilizcede “Yabani Dagga” olarak da adlandırılmaktadır, Dagga Afrikaans lisanında Hint Keneviri (cannabis) gibi uyuştucu elde edilen bitkilere verilen addır, başına yabani sıfatı eklenerek Aslan Kulağı’nın uyuşturucu özelliğinin diğerlerinden daha az olduğu vurgulanmak istenmiştir.

Leonotis leonurus, hızlı büyüyen, yumuşak-odunsu gövdeleri dik olarak büyüyen, 2-3 metre boy ve 1,5 metre ene ulaşabilen bir çalıdır. İlkbahar başında dikilen tohumlardan çıkan bitkiler, hızla büyüyerek sezonda 1-2 metre boya ulaşırlar. Bitki, dikey çıkan gövdeler ve üzerlerinde top şeklinde görülen çiçek grupları ile dikkati çeker. Narin, kadivemsi gövdeler, kaidede odunsudur, kesitte kare şeklinde görülürler, şiddetli rüzgârlarda kırılabilirler. Yeşil yapraklar, ince mızrak şeklinde, 5-10 cm uzunlukta olup kenarları hafif dişlidir. Yaprakların üstleri kaba, alt yüzleri ise kadifemsi yumuşaktır, aromoatik yapraklar, elle ovuşturulduğunda kuvvetli, otsu bir koku çıkar. Köşeli gövdelerden, 3-11 katmanda yuvarlak olarak çıkan turuncu veya parlak turuncu-kırmızı çiçekler, Ballıbaba ailesinin diğer bitkilerinde olduğu gibi, tubuler yapıda, iki dudaklıdır. Her çiçek, uzun silindirik bir boru, 4 stamen (erkek organ), tüylü üst dudak ve kısa, pürüzsüz bir alt dudaktan oluşmuştur. Çiçeklerin taç yapraklarının Aslan Kulağına benzediği ileri sürülmüştür. Normalde çiçeklenme yazın olmaktadır, ancak ilkbaharda geç dikilen fidelerin çiçeklenmesi sonbahar veya kışın olmaktadır. Bitkinin beyaz çiçekli formuna; Leonotis leonurus var. albiflora denilmektedir. Normal bitki ile beyaz çiçeklinin hibridlemesi sonucu sarı ve kayısı rengi bitkiler ortaya çıkabilmektedir. Çiçekler özellikle gece beslenen arı kuşlarını çeken bir sıvı ve koku salgılar, bu sıvı ve polenler arı, kelebek ve bazı diğer böcekler için de cezbecidir. Olgunlaşan küçük, çomak şeklindeki tohumlar, rüzgâr etkisi ile kuruyan tohum kılıflarından savrularak anne bitkinin altına dökülürler, uygun ortamda çimlenerek yeni bitkiler oluştururlar.

Aslan Kulağı, toprak için fazla seçici değildir, vasat, geçirgen bir toprak ve güneşli ortam bitkinin yetişmesi için yeterlidir. Bitki, yarı gölge ve -6°C kısa süreli soğuğa dayanıklıdır. Soğuk bölgelerde, kışın bitkinin kök bölgesinin organik bir malç ile kapatılması uygun olur. Kış sonu, hasar gören gövdeler, topraktan 10-20 cm yukarıdan kesilmelidir. Gövde donsa bile, ilkbaharda sıklıkla toprak altındaki odunsu gövdeden yeni filizler çıkmaktadır. Bitkinin kompakt yapısının muhafazası için, her yıl çiçeklenmeden sonra şekil budaması yapılması önerilir. Üretim, tohumla, çelikle veya geniş öbeklerin ayrılması ile yapılır. Kışın soğuk olan bölgelerde, bitki mevsimlik olarak yetiştirilebilir veya çok yıllık olması isteniyorsa, saksıda kışın sıcak bir ortamda saklanır.

Peyzajda Kullanımı: Leonotis leonurus, renkli çiçekleri ve nektar ile beslenen arı kuşlarını çekici özellikleri ile Güney Afrika bahçelerinin favori bitkilerinden biridir. Bitki parlak turuncu çiçekleri için süs bitkisi olarak yetiştirilir, park ve bahçelerde vurgu veya perdeleme amaçlı kullanılır. Kısa boylu bitkiler ile ağaçlar arasında, ara bordür bitkisi olarak veya kısa perdeleme elamanı olarak istenmeyen görüntülerin kapatılması için tercih edilebilir. Doğal bahçe peyzajında; açık alanlara yükseklik kazandırmak için de seçilebilecek bir bitkidir. Kokusu ve nektarı ile arı kuşları, arıları, kelebekleri ve böcekleri çektiği için yaban hayatının bahçeye getirilmesine yardımcı olur. İlginç ve güzel çiçekleri nedeni ile kesme çiçekçilikte aranjmanlarda kullanılmaktadır.

Aslan Kulağı, tıbbi değeri ve sinir sistemini uyarıcı etkisi olan bir bitkidir. Yaprak, gövde ve çiçeklerden elde edilen solüsyon ve şuruplar; başağrısı, öksürük, astım, bronşit, hemoroid, geciken adet kanamalarında ve barsak boşaltıcı olarak kullanılmıştır. Hafif eforik özelliği nedeni ile tütün gibi içilerek kullanılmaktadır, narkotik etkisi Hint Kenevirine göre daha az olduğundan, birçok ülkede içimi yasak değildir. Kurutulmuş yaprakları demlenerek iştah açıcı bir çay olarak içilmektedir.

EURYOPS PECTİNATUS – GRİ YAPRAKLI YUROPS

Euryops cinsi, Astracea (Papatyagiller) ailesine ait olup, Afrika’da bulunan 97 ve Arap Yarımadası ile Socotra Adasında bulunan 1 türü kapsamaktadır. Ailenin 89 türü, Güney Afrika Cumhuriyeti sınırları içindedir.

Euryops pectinatus çok yıllık, herdem yeşil, bol dallanma gösteren, 1,5 metre boy ve ene erişebilen bir çalı olup Asteraceae (Papatyagiller) ailesi’ne aittir. Bitki Güney Afrika’nın Batı Cape bölgesine endemik olup, bölgenin kayalık ve kumtaşından oluşan yamaçlarında bulunmaktadır. Cins adı Euryops; Yunanca ‘eurys’ büyük ve ‘ops’ göz kelimelerinden oluşturulmuştur, bitkinin gösterişli iri çiçeklerine atfen verilmiştir. Tür adı ‘pectinatus’ Latince; tarak gibi ince bölmeler demektir, bitkinin eğreltiye benzetilen yapraklarından dolayı verilmiştir. Bitki için, Sarı Margarita ve Altın Papatya Çalısı adları da İngilizcede kullanılmaktadır.

Gri Yapraklı Yurops, göz alıcı, yumuşak, gri-yeşil yapraklara sahiptir. 4-10 cm uzunluğundaki yapraklar, eğreltide olduğu gibi hafif dişlidir. Parlak sarı renkte, papatya benzeri çiçekleri, yaz başından kışa kadar devamlı olmak üzere hemen tüm yıl boyunca görülür. Birleşik yapıdaki çiçekler, 5 cm çapında olup beş petalli (taç yaprak) dir. Solan çiçeklerin kesilmesi, yeni çiçeklenmeyi arttırır. Bitki, budamaya iyi yanıt verir. Birkaç yılda bir sert bir budama yapılarak, bitkinin formunun muhafazası uygun olur. Üretim tohum veya alınan çelikler ile kolaylıkla yapılır. Hızlı büyüyen bir bitkidir, uygun şartlarda 40 yıl veya daha uzun süre yaşamını sürdürür. Meyve, tek bir tohum içerir, oval, küçük tohumlar, siyah renktedir. Euryops pectinatus “viridifolius”, bitkinin yeşil yapraklı bir formudur. Bazı botanikçiler, bunun Euryops pectinatus  ve Europs chrysanthemoides’in doğal bir hibriti olduğunu düşünmektedirler.

Euryops pectinatus güneş altında, hızlı büyüyen ve bol çiçek açan bir bitkidir. Güneş veya yarı gölgede olabilir, fazla suya gereksinim göstermez. Kurak ve sulak ortama uyum sağlamakla birlikte, köklerinin devamlı suda olmasına dayanamaz. Toprak yapısı ve pH için seçici değildir, tuzluluğa ve hava kirliliğine de dayanıklıdır. -7°C dona dayanabilmektedir. Arı, kelebek, güve ve diğer tozlaştırıcı böcekler için çekicidir.

Peyzajda Kullanımı: Gri Yapraklı Yurops, tüylü, gri-yeşil yaprakları ve parlak sarı iri papatya benzeri çiçekleri ile popüler, çok yıllık bir çalıdır. Güzel bir bordür bitkisidir, diğer çalılar ile birlikte de kullanılabilir. Bordür bitkisi olarak kullanıldığında, bulunduğu yere, yıl boyu renk katar. Uygun iklimde, bol çiçekli bir çit bitkisi olarak kullanılabilir. Sınırlandırıcı olarak veya bitki tarhlarında kullanıldığında, kuraklığa ve aşırı sıcaklığa dayanıklılığı nedeni ile diğer birçok perennial (çok yıllık) bitkiye üstünlük sağlar. Fazla bakım gerektirmeyen, doğal alanların yeşillendirilmesi için iyi bir seçenektir. Acele örtülmesi gereken açık alanlarda, hızlı büyümesi ve gösterişi nedenleri ile tercih edilir.

Süs bitkisi olmasının yanında Euryops pectinatus tıbbi bir bitkidir. İltihap giderici, bakteri öldürücü ve mantar öldürücü özellikleri vardır. Soğuk algınlığı ve gripte kullanılmıştır. Bitkiden elde edilen rezinden, yanıklar ve dikenlerin çıkarılması için merhem yapılır. Son araştırmalar, bitkinin çiçeklerin kanser hücrelerine karşı sitotoksik etkisi olduğunu göstermiştir.