Peyzajda 4.Boyut, ülkemizde bilinmeyen veya yeteri kadar tanınmayan bitkiler hakkında, profesyonel ve amatörlere bilgi verilmesi amacı ile hazırlanan bir programdır. Her ay yeni bir bitki tanıtımı yapılmakta, Palmiye Merkezi deneyimleri de aktarılmaktadır.

Palmiye Merkezinin bir hizmeti olan, bu programın sizin veya bir arkadaşınızın e-posta adresine gönderilmesini arzu ediyorsanız, lütfen abone olunuz (abone olmak tamamen ücretsizdir, adresinize herhangi bir reklâm gönderilmeyecektir).

PEYZAJDA 4.BOYUT'a  abone olmak istiyorum>>>>>>>           Arkadaşımı öneriyorum>>>>>>

THUNBERGİA ERECTA - TUNBERGİYA

Thunbergia, Afrika ve Asya kıtalarında bulunan, genelde sarmaşık formunda büyüme gösteren 100 dolayında çalıyı kapsayan bir cinstir. Bu cins Acanthaceae (Ayıpençesigiller) ailesinde bulunmaktadır. “Thunbergia” adı, İsveç’li doğa bilimci ve kâşif Carl Peter Thunberg’den gelmektedir. “Erecta” Latince dik demektir, bitki dallarının cinsin diğer üyelerine göre daha dik olarak uzamasından dolayı verilmiştir. Bitki, İngilizce’de Kralın Şalı ve Kırsal Saat Sarmaşığı olarak adlandırmıştır.

Thunbergia erecta herdem yeşil, çiçek açan bir çalıdır, doğal olarak Tropik Batı Afrika’da (Uganda, Tanzanya, Sudan, Sierra Leone, Kamerun, Fildişi Sahili, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Gana, Gine, Gine-Bissau, Madagaskar, Liberya, Nijerya, Senegal, Ruanda) bulunmaktadır. Bugün bitki dünyanın tropik, subtropik ve ılıman bölgelerinde bulunan birçok ülke ve bölgede yetiştirilmektedir.

Tunbergiya hızlı büyüyen, 3 metre yükseklik ve 2 metre ene ulaşabilen odunsu bir çalıdır. Gövde, toprağın hemen üzerinden dallanmaya başlar, uzun yuvarlak dallar aşağı doğru sarkarak, sık örgülü bir taç oluştururlar. Koyu yeşil renkli, uçları yuvarlak, oval yapraklar 2-6 cm uzunlukta olup dallardan çift olarak çıkarlar. Her dem yeşil olduğundan yapraklar genelde dökülmezler ancak bitki, çok sıcak ve susuz durumlarda veya fazla soğuk kış ortamında yapraklarını kısmen veya tamamen kaybedebilir. Boru şeklinde, hafif kokulu, büyük, mor veya mavi çiçekleri yıl boyunca açar, ancak en fazla çiçeklenme yazın görülür. Boru şeklindeki çiçeklerin ortası sarı ve boğazları turuncu renktedir. “Alba” beyaz çiçekli bir varyetedir. Daha az bilinen mavi çiçekli “‘Mavi Ay” varyetesi de kültürde kullanılmaktadır.

Thunbergia erecta, en iyi, sıcak, nemli ve don olmayan ortamda yetişir. Korunaklı bir yere dikildiğinde hafif dona dayanıklıdır, dona dayanıklılığı -4˚C olarak bildirilmiştir. Daha düşük derecelerde, yapraklarını tamamen, dallarını kısmen kaybedebilir, ilkbaharda yeniden sürerek, yazın kendini toparlar. Bitki kuvvetli rüzgârdan korunaklı, güneş altı veya yarı güneş yerlere dikilebilir. Tunbergiya toprak için çok seçici değildir ancak iyi drenajlı ortamı tercih eder. Kuraklığa ve denizden gelen tuzlu su serpintisine oldukça dayanıklı olmakla birlikte, yazın bol sulamaya iyi yanıt verir. Budama yapılmadığı takdirde hızlı bir şekilde 2,5 metre boy ve 1 metre ene ulaşır. Bitkinin düzgün formunun muhafazası için, her çiçeklenmeden sonra, hafif olarak şekil budaması yapılmalıdır. Üretimi, alınan yarı sert çeliklerle veya tohumla yapılır.

Peyzajda Kullanımı: Thunbergia erecta hızlı büyüyen, tırmanıcı olmasına karşın ayakta durabilen bir çalı olduğundan, bir dayanak üzerinde sarmaşık olarak kullanılabildiği gibi duvar üzerinde etrafa yayılan bir şekilde de kullanılabilir. Budamaya uygun bir bitki olduğu için çit bitkisi, bordür bitkisi, perdeleyici olarak veya saksı bitkisi olarak kullanılabilir. Budama ile bahçe duvarının üzerinin örtülmesi veya eğimli arazide teraslandırmada kullanılabilen bir bitkidir. Ayrıca uzun gövdeli palmiye veya ağaçların, çıplak gövdeleri etrafında dolgu malzemesi olarak kullanılabilir. Çiçekleri kelebekler için çekicidir.

SALVİA LEUCANTHA – MEKSİKA ADAÇAYI

Salvia leucantha, Lamiaceae (nanegiller) ailesine ait, çok yıllık gövdesiz bir bitkidir. Doğal olarak orta ve doğu Meksika’daki ibreli ağaç ormanlarının altında ve tropikal Amerika’da bulunmaktadır. Salvia adı Latince “salvare”: kurtarma kelimesinden gelmektedir, gruptaki birçok bitkinin iyileştirici özelliğini ifade etmek için kullanılmıştır. Tür adı “leucantha” Latin kelimeleri “leucos”: beyaz ve “anthos”: çiçek kelimelerinden türetilmiştir.

Meksika Adaçayı, alttan verdiği birçok dal ve bunların ucundaki uzun çiçek saplarıyla birlikte, 120 cm uzunluk ve 120 cm genişliğe kadar büyüyebilir. Karşılıklı çıkan, 8-15 cm uzunluğunda, gri-yeşil, altları beyazımsı, tüylü olan, ince, uzun, lanseolat yaprakların kenarları hafif dişlidir. Birçok adaçayının aksine bu türün yaprakları kokulu değildir.

Çiçekleri kadifemsi, mor kaliks (çanak yaprak) ve beyaz petallerden (değişime uğramış, çiçeği saran yaprak) oluşmaktadır. Dalların son 10-30 cm uzunluğundaki kısmını çepeçevre saran, sık dizilim gösteren çiçekler, sonbahar başında açmaya başlar ve don oluncaya kadar yoğun olarak devam ederler. Salvia leucantha’ın esas çiçeği beyazdır, açan salkımda yalnız birkaç adet beyaz renkte çiçek görülür. Çiçekler solunca, mor renkli brakteler sahneye çıkar ve çiçeklerin tümü mor olarak görülürler. Bitki dalcıklarının üzerinde olan çiçek sapı ve çiçekler, sıcak iklim bölgelerinde tüm yıl boyu görülürler. Çiçekler, kelebek ve arı kuşları için çekici özelliğe sahiptir.

Meksika Adaçayı fazla bakım gerektirmeyen bir bitkidir; bol güneşli ortamı sevmekle birlikte, yarı gölgeye de dayanır. Ancak yarı gölge ortamdaki bitkiler daha seyrek yapraklı olur ve çiçekleri de daha azdır. Kuraklığa dayanıklı olmakla birlikte ailenin diğer fertlerine göre, daha ağır toprakları tercih eder, fazla sulanmadan dolayı kök çürüklüğüne hassas değildir. Bitki -4° C de yapraklarını kaybeder, ancak en az -8° C ye kadar kök dayanıklılığı devam eder, üst aksamı ölse bile ilkbaharda yeniden sürer. Kışın derecenin fazla düştüğü yörelerde, tek yıllık bitki olarak yetiştirilmektedir.

Salvia leucantha genelde, fazla miktarda fertile tohum yapmamaktadır, bu nedenle üretimi tohum değil, çelikle yapılır. İlkbahar ve yaz başında bitkiye 2-3 defa budama yapılması, daha kompakt ve bol çiçekli ürün için gereklidir. Kesme çiçekte aranjman yapılması için uygundur, kurutulan bitkiler renklerini muhafaza etmektedirler. Bugün birçok varyeteler üretilmiştir, bunlardan bazıları; koyu mor çiçekli Salvia leucantha “Midnight”, diğerlerinden daha kompakt yapıda olan Salvia leucantha “Santa Barbara” ve pembe beyaz çiçekli olan Salvia leucantha “Danielle’s Dream” dir. 

Peyzajda Kullanımı: Meksika Adaçayı, gövdesiz bitkiler ile tasarlanan bordür, kaya bahçeleri ve kurakçıl bahçelerde kullanılmaktadır. Grup halinde vurgu bitkisi olarak da kullanılabilir. Özellikle ağır kış şartları olan yörelerde, güzel bir saksı bitkisi olarak da seçilebilir.

Ada çayı (Salvia officinalis) ve birçok salvia türü, tıp alanında değişik amaçlarla kullanılmaktadır. Salvia leucantha’nın da doğal olarak bulunduğu bölgelerde, yerel olarak tıbbi amaçla kullanıldığı sanılmaktadır.

MAGNOLİA GRANDİFLORA – MANOLYA AĞACI

Magnolia grandiflora: Magnoliaceae (Manolya) ailesinin yaprak dökmeyen tek türüdür. Doğal olarak ABD’nin güney doğusunda, Virjinya’dan, orta Florida ve Teksas’a kadar olan bölgede bulunmaktadır. Bugün Meksika, Orta ve Güney Amerika, Avrupa ve Asya’nın ılıman kısımlarında da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Cins adı Magnolia; Fransız botanikçi Pierre Magnol’a atfen verilmiştir. Bitkinin büyük çiçeklerini işaret eden tür adı grandiflora; Latince “grandis” büyük ve “flor” çiçek kelimelerinden türetilmiştir. Mississippi ve Louisiana eyaletlerinin ikisinin de sembol bitkisidir.

Magnolia grandiflora, tek gövdeli, piramidal veya yuvarlak taçlanma gösteren, 20-25 metreye kadar boy, 6-12 metreye kadar enine dallanma gösteren bir ağaçtır. Parlak yeşil, düzgün kenarlı, geniş oval şekildeki yapraklar, 12-20 cm boyunda ve 6-12 cm enindedir. Gösterişli, limon kokulu, beyaz renkli, iri çiçekleri 30 cm çapa kadar büyüklükte olabilir. İlkbahar sonunda, erişkin ağaçların dal uçlarından, 6-12 arasında taç yaprak (petal) lı, mumsu yapıda, çiçekler çıkar. Çiçeklenme azalarak yaz aylarında da devam eder. Çiçeklenmeden sonra oluşan silindirik yapıda, kozalak benzeri meyveler yaz sonunda olgunlaşır. 10 cm uzunluğundaki meyve olgunlaştığında içinden, parlak kırmızı tohumlar görülür.

Manolya Ağacı, 10 yaşa kadar tohum yapmaya başlar ancak 25 yaş civarında bol tohum verir. Bitki organik materyalden zengin, iyi drenajlı, gölge ve yarı gölge ortamı tercih eder.

Süs ağacı olarak yetiştirildiğinde alt dalları yere kadar aşağı iner. Nemli havaya iyi tolere eder ancak aşırı su ve uzun süreli ıslak ortama tahammülü yoktur. İlk ve sonbaharda yaprak dökümü olur. Genel olarak aşırı kuru ve aşırı ıslak ortama dayanmaz, hava kirliliğine de fazla dayanıklı değildir. -15 ˚C dona dayanıklıdır, bazı kültürlerin −21 °C dan fazla dona dayandığı bildirilmiştir. Şiddetli kışlarda, bitki yapraklarını kaybedebilir. Yaprak üzerindeki mumsu tabaka nedeni ile sıcak, soğuk, tuzlu su ve kuraklığa karşı diğer geniş yapraklı bitkilere göre daha dayanıklıdır. Üretimi tohum veya daldırma ile yapılır.

Magnolia grandiflora’ nın bazı varyetelerinin yapraklarının altı açık yeşil, bazılarının ise kahverengidir. Yaprak altı kahverengi olan varyetelerin soğuğa daha dayanıklı olduğu bildirilmiştir. 150 üzerinde kültürü yapılan bitkinin 40 dolayındaki kültürü ticari olarak üretilip satılmaktadır.

Peyzajda Kullanımı: Manolya Ağacı, tüm dünyada popüler bir süs ağacıdır. Çekici, parlak, iri yaprakları ve kokulu, büyük, gösterişli çiçekleri için tercih edilmektedir. Deniz kenarında, aşırı tuzlu su serpintisi olmayan yerlere dikilmesi uygundur. Çim sahalar veya açık alanlarda vurgu ögesi olarak dikilebilir. Grup halinde her dem yeşil çit bitkisi olarak da kullanılmaktadır. Soğuk iklim bölgelerinde, don tehlikesini aza indirmek için bina duvarı kenarına (espalier) dikilmektedir.

Magnolia grandiflora nın yüksek tansiyon, kalp bozuklukları, solunum zorluğu, karın rahatsızları, adale spazmı, kısırlık ve sara hastalığına iyi geldiği söylenmiştir. Kerestesi sert ve ağırdır, ticari olarak mobilya, sandık, palet, panjur, kapı ve parke yapımında kullanılmaktadır.

TECOMA STANS – SARI TROMPET ÇİÇEĞİ

Tecoma stans, Bignoniaceae (Katalpagiller) ailesine ait çok yıllık bir çalıdır. Doğal olarak Teksas, Arizona, Florida, Meksika, Karayipler, Orta Amerika ve Güney Amerika’da Arjantin’e kadar uzanan bölgelerde bulunmaktadır. Bitki Avustralya, Güney ve Güneydoğu Asya, Güney ve Doğu Afrika ve okyanuslardaki tropik iklime sahip adalarda doğal alanlara yayılım göstertermiştir. Cins adı “Tecoma”, bitkinin Meksika’da kullanılan adı olan "tecomaxochitl." in kısaltılmışıdır. Tür adı “stans” Latince dik anlamına gelmektedir. Yellow Elder (Sarı Mürver), Yellow Trumpetbush (Sarı Trompet Çalısı) ve Esperanza (İspanyola’da ümit) İngilizce’de kullanılan diğer adlarıdır.

Sarı Trompet Çiçeği, herdem yeşil, geniş yapraklı ve hızlı büyüyen bir çalıdır. Genel olarak 1-2 metre boyda olmakla birlikte 8 metre boy ve 5 metre genişliğe ulaşabilmektedir. Çalı genelde çok gövdelidir, genç dallar yeşil renkte, üzerleri pürüzsüzdür, yaşla açık kahverengi renge dönüşürler. Ana gövdenin kabuğu açık kahve veya açık gri renktedir, üzerinde pürüzler bulunur. 10-25 cm uzunluğundaki pinnat yapraklar, karşılıklı olarak 1-9 cm uzunluğundaki çiçek saplarından çıkarlar. 4-12 santimetre uzunluğundaki eliptik veya lanseolat şekildeki tüysüz yaprakçıkların kenarları dişlidir. Tecoma stans’ın hafif kokulu, parlak sarı renkte, trompet şeklindeki gösterişli çiçekleri, dal uçlarında, salkım halinde açarlar. Çiçeklenme devresi ilkbaharda başlar ve don oluncaya kadar devam eder, tropiklerde çiçeklenme yıl boyu devamlıdır. Çiçeklerin kokusu kelebek ve arı kuşları için çekicidir. Sonbaharda oluşan meyveler, ince uzun gri-kahverengi kapsül içinde bitki dallarından aşağıya sarkarlar.

Sarı Trompet Çiçeği, kuraklığa, sıcağa ve kısmen soğuğa dayanıklıdır. Hafif donlarda bitki durağan hale geçer ve yapraklarını kaybeder. Toprak için çok seçici değildir, ancak yaşamını en iyi; humuslu, geçirgen ve hafif nemli ortamda sürdürür. Bahçede yetiştirildiği ortamda, sulamalar arasında toprağın bir süre kuru kalması uygun olur. Çiçeklenmeden sonra, bitki formunun düzgün olması ve daha kompakt gözükmesi için budama yapılması uygun olur. Süresi dolup solan çiçek başlarının kesilmesi, görüntü bakımından olduğu kadar, yeniden çiçeklenmenin artması açısından da gereklidir.

Tecoma stans’ın üretimi, tohum veya yumuşak çelikler ile yapılır. Çelikleleme ile üretilen bitkiler 2 yıl içinde çiçek açmaya başlarlar. Bitki hafif dona dayanıklıdır, yaprak ve dallarını kaybetse de kök dayanıklığının -7˚C olduğu bildirilmiştir. Bugün bitkinin birçok kültürü üretilmiştir. Bunlardan en fazla kullanılan ikisi; “Gold Star” ve “Sundance” dır. Her iki kültür de, klasik bitkiden daha kısa, kompakt yapıda ve bol çiçeklidir.

Sarı Trompet Çiçeği gerek doğal alanlarında gerekse doğal olarak bulunduğu alanlar dışında, dayanıklılığı ve hızlı büyümesi nedeni ile istila edici olabilmektedir. Bitki; Afrika, Asya, Pasifik Adaları, Avustralya ve Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde istila edici tür olarak görülmektedir. Bu nedenle “Dünya İstilacı Türler” listesine alınmıştır. Güney Afrika’da yasaklı bitkidir.

Peyzajda Kullanımı: Tecoma stans, uzun süreli açan parlak sarı çiçekleri nedeni ile örnek veya vurgu elamanı olarak kullanılır. Bazen tek gövdeli bir ağaç formunda yetiştirilebilirse de daha çok, karışık çalı bordürlerde veya grup halinde kullanılmaktadır. Elektrik tellerinin geçtiği yol kenarlarında, ağaç formundaki tek gövdeli bitkiler, boyları fazla uzamayacağından, yol ağacı olarak kullanıma uygundur. Güneş altında, iyi drenajı olan herhangi bir toprakta yetişmesi, yağmura dayanıklığı nedeni ile, iklimi uygun olan yerlerde, doğal bahçe tasarımlarında iyi bir seçenektir. Saksı bitkisi olarak özellikle soğuk iklim bölgelerinde kullanılmaktadır.

Tecoma stans odun ve odun kömürü olarak kullanılabilen bir çalıdır. Güney Batı ve Meksika’da, Amerika yerlileri tarafından, yay yapımında, arı beslemede ve ilaç olarak kullanılmıştır.

ECHINOCEREUS RİGİDİSSİMUS – GÖKKUŞAĞI KAKTÜSÜ – KİRPİ KAKTÜS

Echinocereus rigidissimus Cactaceae (Kaktüs) ailesine ait tek gövdeli bir kaktüstür. Ender olarak ileri yaşlarda dallanma veya kardeşlenme gösterebilir. Her yıl büyüme ile oluşan, yeni bant şeklindeki dikenleri, değişik renk gösterdiğinden Gökkuşağı Kaktüsü olarak adlandırılmıştır. Arizona Gökkuşağı ve Sonora Gökkuşağı adları da İngilizce’de kullanılmaktadır.

Doğal olarak ABD (güney-doğu Arizona, güney-batı Yeni Meksika) ve Meksika’da (kuzey Sonora, kuzey-batı Chihuahua) bölgelerinde, denizden 1200-2000 metre yükseklikte bulunmaktadır. Tepelerin taşlı yamaçları, kanyon kenarları, yarı-çöl otlakların kayalık yerleri ve meşe ormanları doğal yaşam alanlarıdır. Bitki en fazla 40 cm boya ve 10 cm çapa kadar büyüyebilir, sık ve dik çıkan dikenleri, hafifçe gövdeye dönüktür. Yeni çıkan dikenler kırmızı-fuşya renktedir, sonra sarı veya açık pembe renge dönüşürler. Her gövdede 15-26 arasında basık, gövdeden hafifçe kabarık kaburga benzeri sütunlar bulunur.

İlkbahar süresince, Echinocereus rigidissimus’un gövdesinin yanlarında bulunan areolalardan çok miktarda gonca ve çiçek çıkar. 6-7 cm uzunluğundaki pembe çiçeklerin ortaları beyazdır. Çiçeklerde çok sayıda kısa boylu stamen (erkek organ) vardır, style (dişi organ) tek ve daha uzundur. Çiçeklenmeden 3 ay sonra yuvarlak, yeşilimsi veya koyu pembemsi meyveler oluşur. Meyvelerin içi beyaz, tohumları siyahtır.

Gökkuşağı Kaktüsü bol güneşli, havadar, nötr veya hafif asidik ortama gereksinim gösterir. Toprağın kompostça zengin, ancak yeterli drenaj için kumlu ve taşlı olması önerilir. Yazın sıcak ve kurak zamanlarda sulama gerekir. Kış süresince bitki kuru ortamda tutulmalıdır. Aşırı ıslak ve nemli olmayan ortamda, bitkinin -12° C soğuğa dayandığı bildirilmiştir. Kışı susuz geçiren bitkiler, ilkbaharda daha fazla çiçek açmaktadır.  Echinocereus rigidissimus ender olarak kardeşlenme gösterdiğinden, yalnız tohum ile üretilmektedir.

Gökkuşağı Kaktüsü’nün ana bitkisi Echinocereus rigidissimus var. rigidissimus olarak adlandırılmıştır, bunun dışında iki alt tür (subspecies) tanımlanmıştır; Echinocereus rigidissimus subs. rubispinus and Echinocereus rigidissimus subs. rubispinus albiflorus.

Echinocereus rigidissimus subs. rubispinus (rubi: yakut, spinus: diken): dik uzayan, silindirik gövdeli, boyu 30 cm den daha kısa, gövde çapı 6 cm i geçmeyen bir alt türdür. Bitki doğal olarak yalnız Meksika’nın Chihuahua bölgesinde bulunmaktadır. Gövdede 11-13 adet kaburga şeklinde yukarıdan aşağıya uzanan çıkıntılar, bunların üzerinde areolalar bulunur. Her areoladan, dik olarak 30-35 adet diken çıkar. Olgun bitkilerde, bol ışıklı ortamda, koyu pembe ve kırmızı renkli dikenler, gövde ucunda bir bant oluştururlar. Dikenler normal “rigidissimus” alt türüne nazaran daha koyu kırmızı renktedir. Echinocereus pectinatus var. rubispinus sinonim olarak kullanılmaktadır.
Echinocereus rigidissimus subs. rubispinus albiflorus: Kültürde üretilen, beyaz çiçekli bir alt türdür, dikenleri de krem rengi veya beyazdır. Rengi dışında yukarıda yazılı alt grubun tüm özelliklerini taşımaktadır.

Peyzajda Kullanımı: Gökkuşağı Kaktüsü, kaktüs ailesinin en güzel ve gösterişli bitkilerinden biridir. Soğuk ve bol yağış alan iklim bölgelerinde saksı bitkisi olarak yetiştirilir, kışın susuz ve sıcak bir ortama alınmalıdır. Ilıman iklim bölgelerinde, kışın süzek ortamda olması şartı ile bahçe veya kaya bahçesi bitkisi olarak kullanılabilir.

AGAVE STRİCTA – KİRPİ AGAVI – KİRPİ SABIRLIĞI

Agave; Güney-Batı ABD, Meksika, Orta Amerika ve Batı Hint Adalarında; kurak veya yarı kurak alanlarda yetişen 275 türü kapsayan bir cinstir. Agave adı Yunanca agauos “hayranlık uyandıran” kelimesinden gelmektedir.

Türlerin ortak özelliği; kenarları ve uçları sivri, etli (sukkulent) yapraklarının ve rozet görünümünde gövdelerinin olmasıdır. Agav’ların çoğu monokarpikdir, yani hayatlarında bir defa çiçek açarlar ve çiçeklenmeden sonra ölürler. Genelde, rozet dizilimindeki yaprakların çok yukarısına uzanan bir sap üzerinde, dizi veya salkım şeklinde çiçek açarlar.

Agave stricta: Asparagaceae (Kuşkonmazgiller) ailesine ait, sukkulent, her dem yeşil agave cinsinin bir türüdür. Güney Meksika’nın Tehuacan vadisinde (kuzey Puebla ve güney Oaxaca sınırları içinde) endemik olarak bulunan bir bitkidir. Doğal olarak deniz seviyesinden 1700-1850 metre yükseklikte, kurak ve kireçli arazilerde bulunmaktadır. “Stricta” Latince dik anlamına gelmektedir, bitki yapraklarının kirpi dikenleri gibi gövdeden dik çıkmasından dolayı verilen bir addır.

Kirpi Agavı 70 cm çapa erişebilen, küre şeklinde, gövdesi dallanma gösteren, zarif bir bitkidir. Yandan verdiği kardeşler ile yoğun yapraklı bir koloni oluşturur. Rozet şeklinde ince, 40-70 cm uzunluğunda, koyu yeşil veya mavimsi renkli yapraklarının uçlarında gri-siyah renkli bir diken bulunur. Bitkinin rozet yapısını oluşturan yaprakları kesitte yuvarlak olarak görülürler. Yazları veya şiddetli soğuklardan sonra yaprak rengi kırmızıya dönebilir. Yıllar içinde bitki olgunluğa eriştiğinde (en az 4-5 yıl) her rozetin ortasından 3 metreye kadar boylanabilen, üzeri küçük, pembe-kırmızı, çan şeklinde çiçekler ile kaplı bir çiçek sapı çıkar. Bilindiği gibi agav’ların büyük çoğunluğu monokarpikdir, yani hayatlarında bir defa çiçek açarlar ve ölürler. Agave stricta ise çoğu agav’dan farklı olarak polikarpikdir, çiçek açtıktan sonra anne bitki yaşamına devam eder.

Kirpi Agavı susuzluğa çok dayanıklı bir bitkidir, bol güneş, sıcak iklim ve iyi drenajlı toprağı tercih eder. Drenajın yeterli olması şartı ile her türlü toprakta yetiştirilebilir, ancak drenajı iyi olmayan ortamda fazla sulandığında kök çürümesi olabileceği bilinmelidir. Bitki, çok ıslak ortamda bulunmadığı durumda -9˚C derece soğuğa dayanır. Üretimi en kolay yandan verdiği kardeşlerin ayrılması ile yapılır, çok miktarda üretim gerekiyorsa, tohum ile üretim tercih edilir.

Bugün Agave stricta’nın birçok kültürü üretilmiştir: Agave stricta 'nana', Agave stricta ‘rubra’, Agave stricta ‘echinus’ vb. Bu varyeteler daha küçük boydadır, daha yavaş büyüyerek 15-25 cm boya ulaşırlar. Renkleri parlak mavi veya kırmızı olabilir. Alttan verdikleri kardeşler ile kompakt yapıda koloniler oluştururlar.

Peyzajda kullanımı: Kirpi Agavı grup olarak, sınır bitkisi olarak, duvar kenarlarında, kaya bahçeleri, kayalık alanlarda ve kurakçıl peyzajda kullanılan bir bitkidir. Özellikle cüce varyeteler, ışınsal şekilde uzanan ince, zarif yaprakları ile saksıda güzel ve çekici bir görünüm sağlarlar.

Agave stricta, bakımı yapılırken, bitki suyundan ve sivri dikenlerden korunmak için, uzun kollu gömlek giyilmesi ve eldiven kullanılması önerilir.

AGAVE CHRYSANTHA - ALTIN ÇİÇEKLİ AGAV – ALTIN ÇİÇEKLİ SABIRLIK

Agave; Güney-Batı ABD, Meksika, Orta Amerika ve Batı Hint Adalarında; kurak veya yarı kurak alanlarda yetişen 275 türü kapsayan bir cinstir. Agave adı Yunanca agauos “hayranlık uyandıran” kelimesinden gelmektedir.

Türlerin ortak özelliği; kenarları ve uçları sivri, etli (sukkulent) yapraklarının ve rozet görünümünde gövdelerinin olmasıdır. Agav’ların çoğu monokarpikdir, yani hayatlarında bir defa çiçek açarlar ve çiçeklenmeden sonra ölürler. Genelde, rozet dizilimindeki yaprakların çok yukarısına uzanan bir sap üzerinde, dizi veya salkım şeklinde çiçek açarlar.

Agave chrysantha, Asparagaceae (Kuşkonmazgiller) ailesi ve Agavoideae alt ailesine ait, çok yıllık sukkulent bir bitkidir. Arizona orta kısmındaki, dağlık bölgelerde 700-2300 metre yüksekliklerde bulunan endemik bir türdür. Chrysantha; Yunanca chrys “altın” ve anthos “çiçek” kelimelerinden türetilmiştir, bitkinin altın rengi çiçekleri olduğuna işaret etmektedir. Agave palmeri subs. chrysantha adı, sinonim olarak kullanılmaktadır.

Altın Çiçekli Sabırlık; gövdesiz, yaprakları rozet dizilimi gösteren, 100 cm yüksekliğe ve 180 cm genişliğe kadar büyüme gösterebilen bir bitkidir. Genel olarak tek gövdelidir, bazen kardeşlenme gösterebilmektedir. Mavimsi-yeşil renkte, ince lanseolat yaprakları 50-80 cm uzunluğunda, 5-10 cm genişliğinde olup, mumsu bir yapı ile kaplıdır, bazen dik uzanır, bazen de dişlidir. Yaprak ucu dikeni 2-5 cm uzunlukta, kahverengi-kırmızı renktedir.

Agave chrysantha, bulunduğu şartlara göre10-50 yıl arasında bir sürede olgunluğa ulaşır ve bitkinin ortasından 7 metreye kadar yükselebilen kalın bir çiçek sapı çıkar. Sap üzerinde yanlara uzanan 8-18 adet dallanma görülür. Her bir dalın üzerinde çok sayıda, altın sarısı renkte çiçekler vardır. Agav’ların çoğunda olduğu gibi bu bitki de monokarpikdir, çiçek açan bitki etrafında genç kardeşler bırakarak ölür. Çiçeklenme sırasında, sarı renkli çiçeklerden çıkan nektar ve polen nedeni ile arı ve kelebekler için çekicidir.

Altın Çiçekli Sabırlık, bol güneşli, sıcak bir ortam ve iyi direnajlı toprağı sever. Aşırı ıslak olmayan ortamda –12 ˚C soğuğa dayanmaktadır. Üretimi tohum, çiçeklenmeden sonra ortaya çıkan bulbiller veya alttan verdiği kardeşlerin ayrılması ile yapılır. Genel olarak yazın ek bir sulama gerektirmeyen bir bitkidir.

Agave chrysantha morfolojik (dıştan bakıldığında) olarak Agave palmeri ile büyük benzerlik gösterir, hatta çiçekleri görülmeden bu iki agav’ın ayırt edilmesi olanaksızdır. Altın Çiçekli Sabırlığın parlak, altın sarısı renkte çiçeklerine karşın Agave palmeri’nin çiçekleri soluk yeşilimsi krem rengindedir.

Peyzajda kullanımı: Agave chrysantha çöl peyzajında kullanılan, sıcağa en fazla dayanan agav’lardan biridir. Kaya bahçelerinde, sukkulent bahçelerde ve kurakçıl bahçelerde kullanılabilir. Çok az veya hiç sulamaya gereksinim göstermeyen bir bitkidir. Dikenli bir agav olduğu için, yürüme yollarının veya çocuk oyun alanlarının yakınına dikilmemelidir. Bitkinin yanından geçerken, çok uzun ve sert dikenlerinden dolayı dikkatli olunmalıdır. Ancak bu özelliğinden dolayı, istenmeyen ziyaretçilere engel olunacak yerlere dikimi yapılabilir.

Çöle Adaptasyonu: Agav’lar yapraklarının çöl şartlarına uyum sağlamalarından dolayı, yağmurun çok az olduğu çöl ortamında yaşayabilmektedir. Yapraklar sukkulenttir, içlerinde bol sıvı depolarlar, yaprakları saran balmumu yapı nedeni ile su kaybı çok azdır. Yaprakların spiral veya içbükey yapıları, bir huni görevi görerek az miktardaki yağmur suyunun köklere yönlendirilmesini sağlar. Agav’ların yüzeyel ancak tüm etrafa dağılan fibröz kök sistemleri, az miktarda gelen suyun toprak altına inmeden depolanmasını sağlar.

AGAVE SALMİANA – DEV AGAVE – DEV SABIRLIK

Agave; Güney-Batı ABD, Meksika, Orta Amerika ve Batı Hint Adalarında; kurak veya yarı kurak alanlarda yetişen 275 türü kapsayan bir cinstir. Türlerin ortak özelliği; kenarları ve uçları sivri, etli (sukkulent) yapraklarının ve rozet görünümünde gövdelerinin olmasıdır. Agav’ların çoğu monokarpikdir, yani hayatlarında bir defa çiçek açarlar ve çiçeklenmeden sonra ölürler. Genelde, rozet dizilimindeki yaprakların çok yukarısına uzanan bir sap üzerinde, dizi veya salkım şeklinde çiçek açarlar.

Agave salmiana Asparagaceae (Kuşkonmazgiller) ailesine ait, her dem yeşil, çok yıllık, geniş rozet yapısı gösteren, sukkulent bir bitkidir. Doğal olarak orta ve güney Meksika’nın dağlık bölgelerinde bulunmaktadır. Güney Afrika, İspanya ve Kanarya Adaları gibi birçok yerde, doğaya kaçarak doğallaşmıştır. Bitki “Büyük Yeşil Dev” adı ile de bilinmektedir. Maguey, yerel bölge halkı tarafından agav yerine kullanılan sözcüktür. Agavlardan elde edilen besleyici sıvıya pulque denir, bu sıvıdan yapılan alkollü içkiye Maguey de Pulque denmektedir. Salmiana adı, Alman prensi ve botanikçi Joseph zu Salm-Reifferscheidt-Dyck’den gelmektedir

Dev Agav, orta veya büyük boy bir agav’dır, boyu 2-3 metreye, genişliği verdiği kardeşlerle birlikte 5-6 metreye ulaşabilir. Uzaktan bakıldığında bile 1-2 metre uzunluk, 20-30 cm genişliğindeki, lanseolat veya oblangolanseolat, koyu gri yeşil yaprakları ile kolaylıkla tanınır. Yaprak kenarlarında gri-kahverengi 1-2 cm uzunluğunda dikenleri bulunmaktadır.

Agave salmiana olgunlaştığı zaman gövdenin ortasından 6 metre veya daha uzun bir çiçek sapı çıkarır. Sapın üst kısmında 15-20 kadar, şemsiye şeklinde kümeler üzerinde, 8-10 cm uzunluğunda çiçekler bulunur. Çiçekler gonca halindeyken kırmızı renktedir, açtıklarında sarı veya sarı yeşil renge dönerler. İdeal şartlarda bitki 10 yıl kadar bir sürede çiçek açar, ancak iklim ve büyüme şartlarına göre çiçek açma süresi 25 yaşa kadar uzayabilir. Birçok agav’da olduğu gibi bu tür de monokarpiktir, bir defa çiçek açtıktan sonra bitki ölür.

Kaliforniya Berkeley Üniversite kampüsünde bulunan “Strawberry Kanyon Botanik Bahçesi”ndeki bir Dev Agav, 1974 yılında 16 metre yüksekliğinde bir çiçek sapı çıkarmış bitki yüksekliği de eklendiğinde, toplam yükseklik 19 metreye ulaşmıştır. Bunun dünyada bilinen bitkiler arasındaki, en uzun çiçek sapı olduğu bildirilmiştir.

Agave salmiana bol güneşli, iyi direnajlı, hafif asit ortamı, kumlu veya çakıllı toprağı sever. Kuraklık ve organic maddeden fakir topraklara dayanıklıdır. Üretimi tohumdan veya anne bitkinin etrafına verdiği kardeşlerin ayrılıp dikilmesi ile yapılır. Çok ıslak olmayan ortamda -15° C dona dayandığı bildirilmiştir.

Agave salmiana’nın birçok kültürü üretilmiştir. Bunlardan Agave salmiana var. crassispina yaprakları daha az ve daha ince olan varyetedir. Agave salmiana var. ferox da ise, yaprakları daha enli, uçları içe dönük ve yaprak kenarlarında 4-8 cm uzunluğunda sert sivri dikenleri bulunan varyetedir.

Peyzajda Kullanımı: Dev Agav, modern peyzajda sıklıkla kullanılan bir bitkidir. Genellikle dış mekânda: kaya bahçelerinde, kaktüs-sukkulent bahçelerinde, Akdeniz stili peyzaj uygulamalarında, soliter, grup veya bordür bitkisi olarak kullanılır. Bitkinin büyüyeceği düşünülerek dikilmeden önce, geniş bir yer ayrılması uygun olur. Saksı içinde de kullanılabilir, bu takdirde bitki, bahçeye dikili kardeşleri kadar büyüklüğe erişemez. Eğimli arazilerin stabilize edilmesi ve heyelan önleyici olarak da kullanılmaktadır.

Agave salmiana’nın genellikle çiçek sapından alınan özsuyundan, fermentasyonla pulque adı verilen alkollü bir içecek yapılır. Agave salmiana haricinde Agave americana, Agave atrovirens, Agave ferox, Agave mapisaga, pulk imalatında en fazla kullanılan agav’lardır. Bu tür agavlar’ın tümüne “Maguey Pulquero.” denilmektedir.

AGAVE ANGUSTİFOLİA – KARAYİP AGAVI – KARAYİP SABIRLIĞI

Agave; Asparagaceae (Kuşkonmazgiller) ailesinden, Güney-Batı ABD, Meksika, Orta Amerika ve Batı Hint Adalarında; kurak veya yarı kurak alanlarda yetişen 275 türü kapsayan bir cinstir. Türlerin ortak özelliği; kenarları ve uçları sivri, etli-sukkulent yapraklarının ve rozet görünümünde gövdelerinin olmasıdır. Agavların çoğu monokarpikdir, yani hayatlarında bir defa çiçek açarlar ve çiçekten sonra ölürler. Genelde, rozet dizilimindeki yaprakların çok yukarısına uzanan bir sap üzerinde, dizi veya salkım şeklinde çiçek açarlar.

Agave angustifolia, kuzey Meksika’dan, Costa Rica ve Panama’ya kadar uzanan coğrafyada bulunan bir sabırlık türüdür. Doğal olarak yıllık yağışın ortalama 250 mm olduğu Sonora Çölünde yaşadığı gibi yıllık ortalama yağışın 1689 mm’yi bulduğu, Uruapan Michoacán’da çam-meşe ormanlarında da bulunmaktadır. Kuzeyde yaşayanlar, tropikal bölgede yaşayanlara göre dona daha dayanıklıdır. Bu bitkinin Agave vivipera ile sinonim olduğu ileri sürülmüştür. Bugün, Agave vivipera’nın ayrı bir tür olduğu ve doğal olarak yalnız Karayip Adalerında bulunduğu kabul edilmektedir.

Karayip Sabırlığı; çok yıllık, her dem yeşil, gövdesiz veya kısa gövdeli bir sukkulentdir. Bitkinin rozet dizilimindeki yaprakları 100-200 cm uzunluk ve 150-200 cm çapa ulaşabilir. Agave’nin büyüklüğü, genelde bulunduğu şartlara bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Yıllar içinde alttan verdiği yeni bitkiler (kardeşler) ile geniş bir alanı kapsar. Agavelerin çoğunda olduğu gibi bitki monokarpikdir (bir defa çiçek açar ve çiçek açan ana bitki ölür). İnce, gri-yeşil yapraklarının uçlarında sivri diken vardır, yaprak kenarlarında hafif testere görünümü dikkati çeker. Yaprak kenarı beyaz olan variegata (alacalı) kültürler peyzajda daha çok ilgi görmektedir. Doğasında, bitkinin çiçek açması 7-15 yıl sonra olmaktadır, bu süre soğuk iklimde yetişen bitkilerde daha uzundur. Bitki 3-5 metre uzunluğunda bir sap üzerinde, salkım şeklinde, yeşil-sarı küçük çiçekler açar. Bazen olgunlaşan meyve yerine doğrudan bulbil adını verdiğimiz küçük bitkiler oluşur.

Agave angustifolia süzek kumlu toprak ve hafif gölgelenmiş güneş ışığını tercih eder. Sıcağa, susuzluğa ve tuzlu deniz kıyısı ortamına uygundur. Bitki dondan korunmalıdır, kısa süreli -4 ˚C soğuğa dayanır.

Yaprakları tıraşlanan Karayip Sabırlığı bitkisi gövdesinin hafif ateşte pişirilmesiyle, bünyesindeki karbonhidratların çoğu şekere dönüşür. Buna Agave Kalbi denir ve yemek olarak tüketildiği gibi, Meksika’nın geleneksel içkilerinden Mezkal yapımında kullanılır. Mezkal diğer bazı agavlardan da yapılmaktadır. Tekila içkisi ise Mezkal den farklıdır, yalnız Agave tequilana’dan yapılmaktadır ve ticari değeri daha fazladır. Ayrıca bitki yaprakları lifleri sicim ve ip yapımında kullanılmaktadır.

Peyzajda Kullanımı: Agave angustifolia kurakçıl bahçelerde ve kaya bahçelerinde kullanılan orta boy bir agavdır. Vurgu bitkisi olarak tek dikilebildiği gibi, grup olarak da dikilebilir. Saksı bitkisi olarak kullanılmaya da uygundur. Bitki yeşil çit ve bordür bitkisi olarak da kullanılabilir. Özellikle variegata formu Agave angustifolia marginata peyzajda tercih edilmektedir.

AGAVE GARCİAE-MENDOZA - GARCİA-MENDOZA SABIRLIĞI

Agave; Güney-Batı ABD, Meksika, Orta Amerika ve Batı Hint Adalarında; kurak veya yarı kurak alanlarda yetişen 275 türü kapsayan bir cinstir. Türlerin ortak özelliği; kenarları ve uçları sivri, etli (sukkulent) yapraklarının ve rozet görünümünde gövdelerinin olmasıdır. Agav’ların çoğu monokarpikdir, yani hayatlarında bir defa çiçek açarlar ve çiçeklenmeden sonra ölürler. Genelde, rozet dizilimindeki yaprakların çok yukarısına uzanan bir sap üzerinde, dizi veya salkım şeklinde çiçek açarlar.

Agave garciae-mendoza Asparagaceae (Kuşkonmazgiller) ailesinin Agavaceae cinsine ait bir türdür, tür adı Meksika’lı botanist Abisai Garcia-Mendoza’dan gelmektedir. Yeni bulunan bir türdür, ilk defa 2002 yılında Kuzeydoğu Meksika (Hidalgo, Querétaro ve San Luis Potosí) da bulunup tarif edilmiştir. Doğasında kireçtaşı topraklarda, dağ eteklerinde ve sıklıkla kanyonların alt kısımlarında, denizden 1800-2350 metre yükseklikte bulunmaktadır. Bitki Agave horrida ve Agave kerchovei ile yakın akrabadır. Agave horrida ssp. perotensis ile ileri derecede benzerlik göstermektedir, belki yakın gelecekte iki bitkininin aslında aynı olduğu ve adların sinonim olduğu kabul edilecektir.

Garcia-Mendoza Sabırlığı orta büyüklükte, rozet yapı gösteren, tek gövdeli veya alttan kardeşlenme yapan bir bitkidir. Erişkin bitkide; rozet yapı 110 cm yükseklik ve 175 cm çapa, yaprak sayısı da 50-80’e ulaşabilir. 75 cm uzunluğa kadar erişebilen mekik şeklinde, koyu yeşil veya yeşil mavimsi renkteki yapraklarının kenarlarında, beyaz veya kırmızı renkli dikenler vardır.

5,5 metreye kadar uzayan, kalın, sivri uçlu çiçek sapı, kırmızıdan mavimsi yeşile kadar değişik renk gösterir, üzerinde 20-25 cm uzunlukta dalcıklar bulunur. Küçük, açık yeşil veya sarımsı renkteki çiçekler ikili veya üçlü gruplar halinde bulunurlar.

Agave garciae-mendozae iyi drenajlı; kumlu veya çakıllı toprak ve bol güneş ışınına gereksinim gösterir. Bitkinin kaç derece dona dayanıklı olduğuna dair güvenilir bilgi yoktur, ancak hafif donları zarar görmeden atlatmaktadır. Yazın sulandığı takdirde büyümesi oldukça hızlı olmaktadır. Bitkinin çoğaltılması tohum veya alttan gelen yavruların ayrılması ile yapılır.

 Peyzajda kullanımı: Garcia-Mendoza Sabırlığı dış mekânda; kaya bahçelerinde, kaktüs ve sukkulent bahçelerinde, kurakçıl peyzajda (xeric), Akdeniz bahçelerinde, bordür bitkisi olarak veya soliter vurgu bitkisi olarak kullanılmaktadır. Süs bitkisi olarak saksıda da kullanılabilir, ancak saksıda fazla büyüyemez. Kışların soğuk geçtiği yörelerde saksıdaki bitkiler, ılık ve korunaklı bir ortama alınmalıdır.

AGAVE SİSALANA - SİSAL AGAVI – SİSAL SABIRLIĞI

Agave; Güney-Batı ABD, Meksika, Orta Amerika ve Batı Hint Adalarında; kurak veya yarı kurak alanlarda yetişen 275 türü kapsayan bir cinstir. Türlerin ortak özelliği; kenarları ve uçları sivri, etli-sukkulent yapraklarının ve rozet görünümünde gövdelerinin olmasıdır. Agavların çoğu monokarpikdir, yani hayatlarında bir defa çiçek açarlar ve çiçekten sonra ölürler. Genelde, rozet dizilimindeki yaprakların çok yukarısına uzanan bir sap üzerinde, dizi veya salkım şeklinde çiçek açarlar.

Agave sisalana Asparagaceae (Kuşkonmazgiller) ailesinin Agavaceae cinsine ait bir bitkidir. Bitkinin kökeni tam olarak bilinmemektedir. Meksika’nın Yukatan yarımadasına ait olduğu düşünülmüştür, ancak bu konuda botanik açısından bir kayıt yoktur. Bir hipoteze göre bu bölgede yaşayan Agave angustifolia ve Agave kewensis’ in doğal bir hibridi olabilir. Henry Perrine tarafından endrüstriyel bir değeri olabileceği düşünülerek, İspanyol koloni limanı olan Sisal’dan gemiye yüklenerek ilk defa ABD getirilmiştir. Sisal adı, bitkinin yüklendiği limanın adından gelmektedir. Sisal Sabırlığı ABD’den sonra tropik ve subtropik birçok ülkede geniş çapta yetiştirilmeye başlanmıştır. Bugün Hindistan, Tanzanya, Kenya, Madagaskar, Uganda, Zimbabwe, Ethopya, Malawi, Mozambik, Angola, Güney Afrika Cumhuriyeti, Fas ve Çin’de yetiştirilmektedir. En büyük sisal lifi üreticisi Brezilya’dır.

Sisal lifleri, geleneksel olarak ip ve sicim yapımında kullanılmıştır, bunların dışında kâğıt yapımı, çamaşır, ayakkabı, şapka, çanta, halı, geotekstil imalatında kullanılmaktadır. Ayrıca, kompozit fiberglas, kauçuk ve beton malzemeye ilave edilerek direnç arttırıcı özelliğinden yararlanılmaktadır.

Agave sisalana herdem yeşil, kısa gövdeli, rozet dizilişinde etli yaprakları olan bir sabırlıktır. Gövde yüksekliği genelde 100 cm’i bulmaz. Kılıç şeklindeki etli yapraklar, erişkin bir bitkide 80-150 cm uzunluk ve gövdeye bağlandıkları yerde 5-12 cm genişliktedir. Genç yaprakların kenarlarında hafif dişler vardır, ancak bu dişler yaşla kaybolur. Bitki genelde 8-10 yıl olan hayat süresinin sonunda, 5-6 metre yüksekliğe uzanan bir sap üzerinde küçük, sarı-yeşilimsi renkte çiçekler açar. Çiçeklenmeden sonra, tohum oluşacak yerde bulbil adını verdiğimiz küçük bitkicikler oluşur. Tek bir çiçek sapında 4000 adete kadar bulbil oluşabilmektedir. Bulbillerin doğrudan toprağa dikilmesi ile yeni bitkiler elde edilir. Bitki nadiren bir kapsül içinde tohumlar yapabilir, önce yeşil renkte olan tohumlar olgunlaşınca siyah renge dönerler. Botanikte bu şekilde tohum yerine yavru bitki çıkması olayına vivipari denmektedir. Burada embriyo anneden ayrılmadan önce gelişmektedir.

Sisal Sabırlığı dayanıklı, tropikal bir bitkidir, tam güneş ışığına gereksinim gösterir. Kumlu ve organikten zengin toprağı tercih ederse de diğer topraklarda da yetişebilir, ancak toprak drenajının iyi olması gereklidir. Kısa süreli -6˚C derece dona dayanıklıdır. Üretimi genellikle, bulbillerin veya alttan verdiği kardeşlerin dikilmesi ile yapılır.

Agave sisalana endrüstriyel dikimde; 8-10 yıllık yaşam süresinde 200–250 adet kullanılabilir yaprak vermektedir. Her yapraktan yaklaşık 1000 lif çıkmaktadır. 100 kg sisal yaprağından elde edilen lif miktarı 3,5 kg kadardır. Dekortikasyon adı verilen bir işlemle yapraklar ezilip, döğülüp ve taranarak lifler ayrılır ve kurutulur.

Yaprak sıvısı toksiktir, temasla dermatit, boğaz ve ağızda şişme yapabilir. Sisal sıvısı ise diğer agavelerde olduğu gibi fermante edilerek, mezkal adı verilen içki yapımında kullanılmaktadır.

Peyzajda kullanımı: Sisal Sabırlığı gösterişli görünümü nedeni ile endrüstriyel üretimi dışında, bahçe peyzajlarında kullanılmaktadır. Bitki, yaprak uçlarındaki uzun dikenleri nedeni ile girilmesi istenmeyen yerlere dikilerek bir bariyer görevi yapabilir. Kaya bahçeleri ve kurakçıl (xeric) peyzaj için de uygun bir bitkidir.

CEREUS HILDMANNIANUS - GECELERİN KRALİÇESİ

Cereus cinsi doğal olarak, Güney Amerika ve Güney Karayip adalarında bulunan, sütün şeklinde gövdeleri olan, 34’ten fazla türü kapsamaktadır. Bu cins Cactaceae (Kaktüsgiller) ailesine aittir. “Cereus” kelimesi Latince mum demektir, bitkinin ince uzun gövdelerine atfen verilmiştir.

Cereus hildmannianus sütun gövdeli, ağaç benzeri bir kaktüs olup Cactaceae (Kaktüsgiller) ailesine aittir. Doğal olarak Brezilya, Paraguay, Uruguay, Bolivya ve Arjantin’de bulunmaktadır. Her dem yeşil, hemen hemen hiç dikeni olmayan bir kaktüstür. Bitki güzel ve kalın gövdeden sonra, yukarı uzanan dalları ile tepede güzel bir çatı oluşturur, 10 metre kadar yüksekliğe ulaşabilir. 15 cm kalınlığa ulaşabilen gövdeleri, 4-6 arası boylu boyunca uzanan çıkıntılar içerir. Yeni sürgünler önceleri yeşil mavimsi renktedir, sonra yeşile dönerler. Gövdeler dikensiz ve areolalar küçüktür, subspecies (alt grup) uruguayensis’de ise dikenler bulunmaktadır.

Gecelerin Kraliçesi, 4 yaşa geldikten sonra, yaz ve sonbahar aylarında çiçek açar. Yaz aylarında, geceleri açan, beyaz, kokulu, 25 cm’ye kadar olan huni şeklindeki çiçekler daha sonra 5 cm çapında, yuvarlak, dikensiz meyvelere dönüşürler. Önceleri sarı yeşil olan meyvelerin içlerinde, küçük siyah tohumlar vardır, olgunlaşınca kırmızı yenilebilen meyveler oluşur.

Bugün bitki iki alt gruba ayrılmıştır: “Cereus hildmannianus subsp. hildmannianus” ve Cereus “hildmannianus subsp. uruguayensis”. Subsp. uruguayensis yalnız Uruguay’da doğal olarak bulunmaktadır ve diğer alt gruptan farklı olarak dikenlidir.

Cereus hildmannianus güneş ve iyi drenajlı ortama gereksinim gösterir, yazları az miktarda sulamaya ihtiyacı olur. Bitki -9 ^oC ye dayanmaktadır, aşırı sulamada çürüme olabilir. Üretimi tohum veya çelikle yapılır, genç çelikler dikilmeden önce kesik kısımlarında, kallus oluşması beklenmelidir.

Cereus hildmannianus un “monstrose-devleşmiş” formu, girintili çıkıntılı, belirli şekli olmayan bir yapı gösterir. Kaya Kaktüsü olarak adlandırdığımız bu form ilginçliği nedeni ile daha fazla rağbet görmektedir.

Peyzajda Kullanımı: Cereus hildmannianus özellikle kurakçıl (xeric) peyzajda vurgu elamanı olarak ve özellikli bir çit bitkisi olarak kullanılabilir. Saksıda yetiştirmeye uygun bir bitkidir. Geceleri çiçek açsa bile çiçekler ertesi gün akşama kadar açık kalmaya devam eder, bu arada tozlaştırıcı böcekler ve kuşlar gelirler. Çiçekler geçtikten sonra da bitki adeta sanatsal görünümü ile kaktüs bahçelerinin süsü olmaya devam eder.