PALMİYELER HAKKINDA

Bu sayfamızda palmiyeler hakkında bilgi sunmayı amaçladık.
Konu başlıklarına tıklayarak ilgili bilgiye erişebilirsiniz.

-Madagaskar raffia palmiyesinin (Raphia farinifera) tek bir yaprağı 20metre uzunluktadır.

Palmiyeler bilhassa tropik ve subtropik bölgelerde yaygın olarak bulunan bir bitki türüdür. Arakasea (Arecaceae) ailesinden ağaçsı gövdeye sahip tek çenekli (monokotilodon) bitkiler olan palmiyeler, karakteristik görünüşleri nedeni ile genelde dıştan bakmakla tanınırlar. Ancak sikas, pandanus, kordilin ve yukka gibi benzer bitkiler acemiler tarafından palmiye ile karıştırılabilirler. Bitki sınıflandırmasında Modern Binominal sistemin kurucusu olan İsveçli Botanist Carl Von Linnaeus, zarif görünümleri ile  palmiyeleri, bitkiler arasında “Prenses” olarak adlandırmıştır.
 
Genelde tropik ve subtropik  iklim bölgelerinde yaşayan bu bitkiler, birkaç santim yükseklikten 60 metre yüksekliğe kadar değişik boyut gösterirler. Dünyadaki palmiye türü sayısı botanikciler arasındaki fikir ayrılıkları nedeni ile tam belirlenememiştir. 3000 dolayında palmiye türü olduğu kabul edilmektedir. Palmiyelerin büyük kısmı, tropik ve subtropik iklim bölgelerinde yaşamakla birlikte, 20 derece kuzey ile 20 derece güney enlemleri arasında palmiye yetişmektedir. Doğal olarak en kuzeyde bulunan palmiye, kuzey-batı ve güney-batı Akdeniz kıyı kuşağındaki, bodur Akdeniz Yelpaze Palmiyesi (Chamaerops humilis), en güneyde bulunan ise Yeni Zelanda’daki, Tıraş Fırçası Palmiyesi (Rhopalostylis sapida) dır.
 
Palmiyeler genellikle yaprakları ile taç oluşturan ağaçsı bitkilerdir. Çoğu tür tek gövdeye sahiptir. Bazı türlerde gövde toprak altında olabildiği gibi bazılarında, hiç gövde bulunmayabilir. Genelde palmiyelerin tek gövdeli olmalarına karşın bazı türler yan piçleri nedeni ile çok gövdelidir. Sarmaşık özelliğinde olan palmiyeler de mevcuttur. Palmiye yaprakları çok belirgin ve karakteristik şekle sahiptir. Çoğu türün yaprakları palmat (el ayası şeklinde) veya pinnat (tüysü) yapıya sahiptir. Palmat  yerine, yelpaze şeklinde terimi de  kullanılmaktadır. Ancak bunların dışında, değişik şekillerde yapraklar da görülür.
 
Bütün dünyada yaygın bir dağılım gösteren palmiyelerin en fazla tanınan ve kültürü yapılanları, gerek estetiği gerek ekonomik değerleri bakımından Hindistan Cevizi (Cocos nucifera) ve Arap Hurması (Phoenix dactylifera) dır. Afrika Yağ Palmiyesi (Elaeis guineensis) de ekonomik değeri en fazla olan palmiyelerdendir.
 
Tropiklerde palmiye yapraklarından ev duvarları ve çatılarının yapımında, yaprakçıklar ve yaprak saplarından örme çanta, sepet, şapka hatta bir çeşit kağıt yapılmasında yararlanılmaktadır. Palmiye gövdeleri, inşaat malzemesi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, sulama kanalları, küçük tekne, ok, mızrak yapımında da kullanılırlar. Metroksilon cinsi palmiyelerde, gövdenin iç fibröz kısmı, sago denilen saf karbonhidrat yapısında nişasta içermektedir. Bu nişasta yerliler tarafından besin maddesi olarak kullanılmaktadır. Yine bazı palmiyelerde gövde çizilerek elde edilen bol şekerli sıvıdan, şeker elde edilmekte veya bu sıvı fermente edilerek, alkollü içkiler yapılmaktadır. Kalamus ve benzeri tür, sarmaşık palmiye gövdeleri, “rattan” olarak adlandırılırlar. Bunlardan aynı bambudan olduğu gibi örme sandalye, sehpa, dolap ve diğer mobilya imal edilmektedir. 
 
Bazı palmiyelerin büyüme ucu veya genç sürgünleri  yenilmektedir. Bu yiyeceğe palmiye kalbi veya palmiye salatası denir.  Birçok palmiyenin meyvesi yenmektedir. Bunlardan en fazla ticari değeri olanları, Hindistan Cevizi ve Hurmadır. Bazı palmiye tohumlarından da yemek ve kızartma için kullanılan yağ elde edilmektedir. Ayrıca palmiye tohumları işlenerek çeşitli süs ve ziynet eşyası yapılmaktadır.
 
Kuzey doğu Brezilyada bulunan Copernicia prunifera türü palmiyenin yapraklarından elde edilen Carnauba mumundan, otomobil ve ahşapta kullanılan bir cila yapılmaktadır. Hindistan cevizi (Cocos nucifera) meyvesinin sert dış kabuğunun üzerindeki liflerden paspas ve ip imal edilmektedir. Kabuğun kendi ise son yıllarda bitki üretiminde çok aranan bir ekim ortamı malzemesi olmuştur. Madagaskar kökenli Rafia Palmiyesi (Raphia rafinifera) yaprakçıklarından elde edilen rafya, sepet ve şapka yapımında bağlama mataryeli olarak kullanılmaktadır. 
 
Tropikal  ve subtropikal bölge vejetasyonunun en önemli öğelerinden olan palmiyeler yalnız çöl, deniz kumsalları veya çok sıcak bölgelerde değil, yüksek dağlarda veya tropikal ormanlarda ağaç altı örtüsü olarak da bulunurlar. Çin yelpaze palmiyesi (Trachycarpus fortunei) -18C dereceye dayandığı için Kanada’nın birçok yerinde ve İsviçre’de Alp dağlarının eteklerinde yaşayabilmektedir. Yine Afganistan ve İran’ın yüksek dağlık bölgelerinde bulunan Mazari palmiyesi (Nannorrhops rictchina) –21C° soğuğa dayanabilmektedir.
 
Seyşel Adaları’nda endemik olarak bulunan İkiz Hindistan Cevizi (Lodoicea maldivica), bitkiler dünyasında en büyük  tohuma sahiptir. 6 yılda olgunlaşan meyveleri 20-25 kg ağırlığa ulaşabilirler. Madagaskar Rafya palmiyesinin (Raphia farinifera) tek bir yaprağı 20 metre uzunluktadır. Madagaskar’da bulunan Bismark Palmiyesi (Bismarckia nobilis) 20 metre ve And dağları Balmumu Palmiyesi (Ceroxylon alpinium)’nin boyu 60 metreye erişir. Bugün muhtemelen doğadan kaybolmuş olan, Paraguay’daki Lilliput Palmiyesinin (Syagrus lilliputiana) erişkinleri yalnız 10-15 cm boya sahiptir (Lilliput Gulliver’in seyahatleri romanındaki cüceler ülkesinin adıdır).
 
Ülkemizin ılıman bölgelerinde, birçok palmiyenin dış mekana uyum gösterebileceği ve bütün bölgelerde, iç mekanda palmiye yetiştirilebileceği açıktır. Palmiyelerin bakım ve uyumları birçok egzotik bitkiye göre daha kolaydır. Şimdiye kadar ülkemizde palmiyelerin yeterince ilgi görmemesi, bu konudaki bilgi yetersizliğine, kaynak yokluğuna ve birçok yetiştiricinin yavaş büyüdükleri için bu bitkileri ekonomik açıdan uygun görmeyip, üretimine girmemelerine bağlıdır.

Öncelikle belirtmek isterim ki, etrafımızda gördüğümüz palmiyeler, ülkemizin doğal palmiyeleri değildir. Doğal palmiyelerimiz etrafımızda görülmeyen palmiyelerdir!

Çevremizde sıklıkla gördüğümüz palmiyeler

Karadeniz sahil kuşağı, İstanbul, Marmara bölgesinde sıklıkla, Ege ve Akdeniz sahil kuşağında ise daha az görülen, kıllı gövdesi fazla kalın olmayan, yaprakları yelpaze şeklinde olan, hiçbir zaman piç vermeyen palmiyeler, “Çin Yelpaze Palmiyesi” (Trachycarpus fortunei) dir. Bu palmiye İzmir yöresinde, orman fidanlıkları tarafından üretilip, uzun süre bodur şamarops adı ile satılmıştır. Birçok üretici ve peyzaj mimarı tarafından da, iç mekan palmiyesi olduğu sanılan bu palmiyenin sınıflandırmadaki eski adı Şamarops ekselsa (Chamaerops exelsa)dır.

Çin yelpaze palmiyesi benzeri yelpaze yaprakları olan, ancak dikkatli bakıldığında, yaprakları biraz daha küçük, gri-mavimtırak olan, ayrıca yaprak sapında küçük dikenler içeren boyu 1.5-2 metreyi pek geçmeyen, alttan piçler veren palmiyeler, “Akdeniz Yelpaze Palmiyesi” veya “Bodur Palmiye” diye adlandırılan (Chamaerops humilis) dir. İstanbul Suadiye yalılarında güzel ve büyük örnekleri vardır. Ege ve Akdeniz sahil şeridinde, otel ve villalarda yer yer rastlanmaktadır

Ege, Akdeniz sahil kuşağı ve Denizli’de çok, Karadeniz sahil kuşağı, İstanbul ve Marmara bölgemizde az görülen, gene el ayası veya yelpaze şeklinde, ancak yukarıda tarif edilenlerden daha büyük yaprakları ve yaprak saplarında dikenleri olan, gövdesi açık kahverengi nispeten düzgün, ancak çok kalın olan ve halk arasında “Palmiye” denilen palmiyeler (Washingtonia filifera) dır.

Aynı Washingtonia filifera tarifine uyan, Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerimizde hemen hiç rastlanmayan, Köyceğiz, Dalaman ve az olarak diğer Akdeniz kentlerimizde görülen, gövdeleri yukarıdaki palmiyeden daha ince, boyu ise daha uzun olup, halk arasında yine Palmiye denilenler (Washingtonia robusta) dır. Gövdesi ne ince ne kalın olan palmiyeler, ülke mozaiği ile uyumlu melezlerdir.

Karadeniz sahil kuşağı, İstanbul, Ege ve Akdeniz sahil kuşağında sıklıkla görülen, kalın ve görkemli gövdesi, zarif, uzun tüysü yaprakları olan, hiçbir zaman piç vermeyen, “feniks” veya “yabani hurma” olarak bilinen palmiyelerin adı “Kanarya Adaları Feniksi”veya “Kanarya Adaları Hurması”(Phoenix canariensis) dır.

Kanarya Adaları Feniksine benzeyen, ancak yaprakları gri-mavimsi olan, bazen piçleri ile görülen, halk arasındaki adı “hurma” olan palmiyeler, “Arap Hurması”, (Phoenix dactylifera) dır. Bu palmiyelere daha fazla Antakya, Mersin, Adana ve diğer güney illerimizde rastlanmaktadır.

Etrafımızda ender olarak görebileceğimiz Kanarya Adaları Feniksi ile Arap Hurması arasında yer alan, yaprakları yine gri-mavi olan, alttan piçler veren, ancak meyveleri hurmadan çok daha küçük ve etsiz olan palmiyeler, “Datça Hurması” veya “Gölköy Hurması”, (Phoenix theophrastii) olabilir. Bu palmiyelerin büyük örnekleri daha önceleri Gölköy’den sökülüp, özellikle Bodrum Yarımadasında bulunan bazı turistik otel bahçelerine dikilmiştir. Ayrıca Muğla ili Karabörtlen Orman Fidanlığı tarafından 1989 yılında Datça Hurması tohumu toplatılarak dikilmiş ve üretilen fidanlar “feniks” adı altında satılmıştır. Bugün 20 yaşını doldurması gereken bu palmiyelerin, nerede kimlerin bahçesinde olduğu bilinmemektedir.

Marmaris Grand Azur otelde güzel örnekleri bulunan, yalnız Akdeniz sahil kuşağında, çok az sayıda otel ve sahil evi bahçesinde rastlanabilecek, ince ve kısa gövdeli, yaprakları yukarıdaki hurmalara benzeyen fakat daha küçük, parlak yeşil olan, yaprak sapları dikensiz, piç vermeyen bir palmiye görürseniz bu, “Cüce Feniks”,(Phoenix roebelenii) dir.

Son birkaç yıldır büyük örnekleri ithal edilen, Antalya’da Cam Piramit ve Yeni Otogarda, Bodrum, Magic Life Otelde görebileceğiniz, düzgün gövdeli, tüysü yaprakları aşağı sarkan, zarif palmiyeler, “Kraliçe Palmiyesi”, (Syagrus romanzoffiana), eski adı ile (Cocos plumosa)dır.

GEZGİN PALMİYENİN HİKAYESİ

Gezgin palmiye dikildikten 1 yıl sonra	Gezgin Palmiye tespit halkaları çıkarılırken	Gezgin Palmiye Ağustos 2003 sağlıklı ve meyveli

Gezgin Palmiye, Palmiye Merkezi girişinde bulunan, 16 metre boyunda, Merkezin simgesi olan Washingtonia Robusta’dır. Bu palmiye 1940 lı yıllarda, Köyceğiz, Ulupınar Mahallesi, şimdiki adı Cumhuriyet caddesi olan, yol kenarına dikilmiştir. Bulunduğu sulak alanı severek hızla büyüyen bu palmiye ve 4 kardeşi, 1999 yılı Eylül ayında, Belediye tarafından yol genişletme çalışma nedeni ile istimlak alanına girmiştir.