BASELLA RUBRA-MALABAR ISPANAĞI

BASELLA RUBRA-MALABAR ISPANAĞI

Malabar Ispanağı, Hindistan’ın Malabar Sahilleri ve Endonezya’ya özgü bir sarmaşıktır. Latince adı Basella alba’dır, Basellaceae ailesine aittir. Cins adı “Basella”, yerel adının latinceleştirilmişidir. Tür adı “alba”, bitkinin beyaz çiçeklerine atfen verilmiştir. Bitki, Seylan Ispanağı, Hindistan Ispanağı veya Sarmaşık Ispanak olarak da adlandırılır. Basella alba’nın gövdeleri sarımsı, yaprakları yeşildir.

Basella rubra (rubra; kırmızı), bir Basella varyetesidir. Bordo kırmızısı renkli, gövde ve yaprak damarları ile aynı zamanda bir süs bitkisidir. Bu bitki de Hindistan kökenlidir. Kırmızı Gövdeli Malabar Ispanağı, normal ıspanak gibi yenilen ve bu nedenle kültürü yapılan bir bitkidir. Yemek için kullanıldığı gibi süs bitkisi olarak da değeri vardır.

Basella rubra, hızlı büyüyen, tropik bir sarmaşıktır. Bir destek konulduğu takdirde, sezon içinde 100-150 cm yüksekliğe ulaşır. Bilinen ıspanak (Spinacia oleracea) tadında olmakla olmakla birlikte, yaprak dokusu daha farklıdır ve ıspanağın aksine, büyümek için sıcak yaz günlerini tercih eder. Küçük pembe-beyaz çiçekleri, yaz sonunda açar ve siyah meyveciklere dönüşür.

Basella alba ve Basella rubra, tropik şartlarda çok yıllık sarmaşıklardır, ılıman bölgelerde tek yıllık bitki olarak yetiştirilirler. Bitkiler; verimli, asidik toprağı tercih ederler ancak fakir ve kumlu topraklarda da yetişmektedirler. Üretimi, çelikleme veya tohum ile kolaylıkla yapılmaktadır. 5 °C altında bitki zarar görür ve 0 °C de ölür. Bitkinin sukkulent yapıda olması, bünyesinde depoladığı su ile kuraklığa dayanmasını sağlar. Bu bitkiler, aynı zamanda, hastalık ve zararlılara karşı oldukça dirençlidir. Kırmızı ve yeşil varyeteler arasında, gerek büyüme, gerek tat bakımında bir değişiklik yoktur. Kırmızı Gövdeli Malabar Ispanağı, kırmızı gövde ve yapraklarıyla göze daha hoş görünür, bu nedenle sadece süs bitkisi olarak bile kullanılmaktadır.

Basella yaprakları, çiğ olarak veya ıspanak gibi pişirilerek yenir. Malabar Ispanağı’nın en büyük avantajı, yazın ıspanağın bulunmadığı zamanlarda yetişmesidir. Bitkinin yaprakları ve genç gövdeleri, jel kıvamındadır. Çiğ olarak sandviçlerde ve salatalarda kullanılır, genel olarak haşlanarak, kızartılarak veya pişirilerek yenir. Çorbalarda ve sulu yemeklerde kıvam verici olarak kullanılır. Basella alba ve Basella rubra’nın siyah meyveleri ezildiğinde çıkan kırmızı sıvı, yanak-dudak boyamada ve gıda boyası olarak kullanılmaktadır.

Peyzajda Kullanımı: Malabar Ispanağı, parlak kırmızı yaprakları ve gövdesi nedeniyle, süs bitkisi olarak; direklerde, çitlerde, askılı veya büyük saksılarda kullanılmaktadır. Kapatılmak istenen yapıları, sarılıcı gövdesi ile kolaylıkla kapatır, kırmızı damarlı, kalp şeklindeki yaprakları, pembe-beyaz çiçekleri ve kırmızı-siyah meyveleriyle güzel bir görüntü oluşturur.

Basella rubra’nın yaprak ve gövdeleri, A vitamini, B vitamini, kalsiyum ve demir bakımından zengindir. Asya ve Afrika’da, yerel topluluklar tarafından her derde deva ilaç olarak kullanılmaktadır. Cilt yumuşatıcı, ağrı kesici, sakinleştirici, idrar söktürücü, tonik, bağırsak yumuşatıcı, anti mikrobiyal, anti fungal, antioksidan, anti ülser, ateş düşürücü, böbrek koruyucu, süt arttırıcı ve afrodizyak etkisi olduğu öne sürülmüştür.