ADIANTUM CAPILLUS-VENERIS-KIZ SAÇI EĞRELTİSİ, BALDIRIKARA

ADIANTUM CAPILLUS-VENERIS - KIZ SAÇI EĞRELTİSİ - BALDIRIKARA

Adiantum capillus-veneris, Pteridaceae (Baldırıkaragiller) ailesinin Adiantum cinsine ait bir türdür (birçok sinonimi vardır: Adiantum capillus, Adiantum michelii, Adiantum modestum, Adiantum schaffneri). Adiantum Latincede ıslanmaz demektir, bitkinin yapraklarının üzerinde su kalmamasından dolayı bu ad verilmiştir. Capillus-veneris ise Latincede Venüs’ün saçı demektir, İngilizcede bu cins bitkilere, Venüs Kızı Eğreltisi de denilmektedir.

Adiantum capillus-veneris dünyanın birçok yerinde tropik ve ılıman iklime sahip bölgelerde, yaygın olarak bulunan bir bitkidir. Avrupa, Asya, Kuzey ve Güney Amerika, Afrika ve Avustralya’da doğal olarak bulunmaktadır. Genelde nemli, iyi drenajlı, kumlu, verimli, kireç taşlı topraklarda rastlanır, yağmur ormanlarında da bulunmaktadır.

Kız Saçı Eğreltisi yaprak döken, kardeşlenme yapan, 25-30 cm e kadar boylanan bir bitkidir. Büyüyen rizomlarından çıkan kardeşleri ile yana açılım gösterir. Siyah renkli, ince, sağlam gövdeleri, dallanmalar gösterir. Dalların uçlarında ikili (bipinnat) veya üçlü (tripinnat) yaprakçılar bulunur, dallar yanlara doğru sarkıktır. Yaprakçıkların her biri 5-15 mm uzunluğunda ve yelpaze şeklindedir. Yazın yaprak kenarlarının altlarında sporlar oluşmaktadır.

Adiantum capillus-veneris kuraklığa oldukça dayanıklıdır, yazın kuru kaldığı takdirde, yapraklarını kaybeder ve uyku haline geçer. Bu durumla karşılaşıldığında, gövdeler kesilmeli, bitki yeniden sürmesi için, gölge ve nemli bir ortama konulmalıdır. Üretimi sporlarla veya kardeşlerin ayrılması ile yapılır. -25˚C soğuğa dayanıklı olduğu bildirilmiştir.

Kız Saçı Eğreltisi geçmişte tıpta çok kullanılmıştır. “Capillaire” adlı öksürük şurubunun ana maddesi olarak kullanımı, geçtiğimiz yüzyıla kadar devam etmiştir. Amerika yerlileri tarafından tıbbi amaçla çok kullanılmış olmasına karşın modern herbalizm de fazla kullanım alanı yoktur. Taze veya kurutulmuş yapraklı sapları, kepeğe karşı, öksürük kesici, balgam söktürücü, kusturucu, barsak temizleyici, süt arttırıcı ve uyarıcı olarak kullanılmıştır. Lapa şeklinde hazırlanarak, yılan ve böcek sokmalarında dıştan tatbik edilmektedir.

Peyzajda Kullanımı: Adiantum capillus-veneris yumuşak iklimli yörelerde dış mekânda, karasal soğuk olan yörelerde ise iç mekân bitkisi olarak kullanılmaktadır. Popüler bir bitki olduğundan birçok ülkede üretimi ve temini kolaydır, ancak ülkemizde Merkezimiz dışında yaygın ticari üretimi yapılmamaktadır. Orman bahçelerinde, doğal bahçelerde gölge alanlar için seçilecek bir bitkidir. Yapısı gereği beraber olduğu bitkilerin gölgesinde veya altında kalmayı tercih eder. İnce, narin yaprakları nakış gibi görünürler. İç mekânda da tercih edilen bir bitkidir.