EUPHORBIA TIRUCALLI-KALEM BİTKİSİ, GEYİK BOYNUZU BİTKİSİ

Euphorbia (sütleğen) lar, etli yapraklı olan veya olmayan çok geniş bir bitki grubunu kapsamaktadır.  2000 den fazla türü olan bu cins, genelde dünyanın ılıman ve sıcak iklimli bölgelerinde yaşamaktadır. Genelde otsu veya dallanma gösteren çalı formunda olmalarına karşın bazıları ağaç formundadır ve ilk bakışta kaktüsler ile karıştırılabilirler. Euphorbia adı, 1. yüzyılda yaşamış, Mauritanya Kralı Juba’nın doktoru Euphorbus’a atfen verilmiştir. Euphorbus’un bu cins bitkileri tıpta kullandığı bilinmektedir. Tür adı tirucallii Güney Hindistan’da Malabar yöresinde yaşayan yerlilerin kullandığı addır. 1753 yılında, modern botaniğin kurucularından Linnaeus tarafından verilmiştir.

EUPHORBIA TIRUCALLI:Kalem Bitkisi, Geyik Boynuzu Bitkisi

Kalem Bitkisi (Euphorbia tirucalli) çok dallanma gösteren, etli yapraklı (sukkulent) bir bitkidir. Doğal olarak tropik Doğu ve Güney Afrika’da bulunmaktadır. Afrika dışında, Hindistan, Çin, Endonezya ve Filipinlerde fazla miktarda rastlanmasına karşın, bitkinin çok eskiden insanlar tarafından bu yörelere getirildiği düşünülmektedir.

3–5 metre, nadiren 10 metre boya kadar uzayabilir. Genç gövde ve dalları yeşil renktedir, yaşlanınca gri renk alırlar ve üzerleri pürüzlü olarak görülür. Yeşil dalları, dikensiz, pürüzsüz ve silindiriktir. Yaprakları çok küçük ve silindiriktir, 12x1,5 mm büyüklüğü geçmezler. Yapraklar kısa süre içinde dökülür ve bitkinin yalnız yeşil dalları ve gövdesi görülür. Bol dallanma gösteren, ancak yaprakları belirgin olmayan bitkiye,  İngilizler Çıplak Kadın adını takmıştır. Bitki, yeşil, klorofil içeren dalları ve gövdesi ile özümleme (fotosentez) yapabildiği için, yaprağa fazla gereksinim göstermemektedir.

Bitkinin gövde ve dalları beyaz renkte, en ufak bir çarpmada dışarı akan süt renginde sıvı ile doludur. Lâteks denilen bu sıvı zehirlidir, çok kimsede alerjik reaksiyon yapar, özellikle ağız, göz, burun gibi mukozal yapıların korunması gerekir.

Bitki gövde ve dalları ile özümleme yapabildiğinden, yapraklardan su kaybı gibi problemi yoktur, kuraklığa son derece dayanıklıdır, ayrıca susuzluk ve kırılmadan sonra kendini çok çabuk toparlayabilmektedir. Tropiklerde sıklıkla çit bitkisi olarak kullanılmaktadır. Ot yiyen hayvanların bu bitkiye zehirli olmasından dolayı dokunmadıkları, kuşların ise meyvelerini yedikleri bilinmektedir.

Euphorbia tirucallii içindeki lâteks, az miktarda kauçuk, fazla miktarda rezin içermektedir. Ancak bunların fazla ticari değeri yoktur. İçindeki yüksek karbonhidrat nedeni ile araçlarda yakıt olarak kullanılması ile çalışmalar yapılmıştır, biodizel olarak kullanılmıştır. Bu nedenle “Petrol Bitkisi” olarak da adlandırılmıştır.

İç mekâna uygundur, ancak küçük çocuğu olanların dikkatli olması veya bitkiyi içeride tutmaması uygun olur. Akdeniz sahil kuşağımızda, hafif korumalı alanlarda peyzajda kullanılmaktadır. Üretimi tohum veya çelikten yapılır. Çelikler çok kolay tutarlar, dış etkenlere, susuzluğa ve ihmale dayanırlar, ancak 0°C altında zarar görür, ağır donlara ise dayanamazlar.